လွၵ်းလၢႆးသွၼ် ဢႅတ်ႉဢီးဢႅဝ်ႇ (SEL)

                    

                        ပေႃးမႃးတူၺ်း ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉလႄႈ ၵၢပ်ႈပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ မၼ်းလႅၵ်ႈလၢႆႈဝၢႆးၼႃႇလႄႈ ၶိူင်ႈဢွၵ်ႇမႃးမႂ်ႇ ၶိူင်ႈၸႂ်ႉၶိူင်ႈတိုဝ်း ၶိူင်ႈၵူႈလွင်ႈလွင်ႈၵေႃႈ ၼမ်မႃးၵူႈမဵဝ်း ပေႃးဢမ်ႇၶႂ်ႈႁူႉၸၵ်းမဵဝ်းမၼ်းယဝ်ႉ ယွၼ်ႉၼၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဝၼ်းမိူဝ်ၼႆႉ ၶဝ်ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈမိူင်းၵူၼ်းမႃးၼႆႉၵေႃႈ တေလႆႈဝႃႈ မႃးၺႃးၽွင်း ၵၢပ်ႈလူင်လႅၵ်ႈလၢႆႈဝႆးလႄႈ ၶိုတ်ႉၵၢပ်ႈပၢၼ်လူင်တေႉတေႉၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈယူႇ။ ယွၼ်ႉၶိူင်ႈပၢႆးဢၢႆႇထီႇ ပၢႆးၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈ ဢွၵ်ႇမႃးၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်းလႄႈ မၼ်းမႃးႁဵတ်းႁႂ်ႈပၢႆးၸႂ်ၵူၼ်းႁဝ်း လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵူၼ်းၼုမ်ႇႁဝ်း မီးလွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈၶိုၼ်ႈမႃးၼမ်လႄႈ ဢဝ်ဢမ်ႇမိူၼ်ၸႂ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢဝ်ဢမ်ႇမေႃထိင်းသိမ်း လွင်ႈယူႇသၢင်ႈၵိၼ် သဝ်းၶဝ်မႃးၵေႃႈမီးတၢင်းၼမ်။

                        ၵွပ်ႈၶိူင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်း ပၢႆးၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈၶဝ်ႈမႃးၸူး ၵူၼ်းၼုမ်ႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၼမ်ႁႅင်းၼႃႇယဝ်ႉလႄႈ ဢႃႇၸျၢင်ႉတၢင်းယမ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႈလူႉ ၊ ၸႂ်ၵေႃႈပွတ်းမႃး ၊ တေႃးသၵေႃႈယႂ်ႇမႃး ၊ ၵၢၼ်ၵုမ်းထိင်းဢႃးလူမ်းၵေႃႈဢမ်ႇမီး ဢမ်ႇမီးၵၢၼ်မေႃၼပ်ႉထိုဝ်ၵၼ်လႄႈ ၵၢၼ်ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းသင် ယွၼ်ႉၼၼ် ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းၵေႃႈ ၶူးသွၼ်ၶဝ် ၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇတၢင်းႁူႉ ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ်ၵေႃႈ ႁႃလဵပ်ႈႁဵၼ်းမႃးလၢႆလၢႆလွင်ႈ လႄႈ လၢႆလၢႆတၢင်းသေ တီႈၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းၵေႃႈ တွၼ်ႈတႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ မိူဝ်းၼႃႈ တေၶႅမ်ႉလီမႃးၶိုၼ်းၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်မႃးၸႂ်ႉ လွၵ်းလၢႆးသွၼ်ႁဵၼ်းပၼ်ပႃးတီႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ လွင်ႈ SEL ၼႆႉပႃးမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။

                        လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းလႄႈ SEL။ SEL ၼႆႉလူးသမ်ႉပဵၼ်သင်လႃႇ SEL ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်တူဝ်ပွတ်းပွတ်းၶွင် တူဝ်ဢၢင်းၵိတ်ႉၵူၺ်း တီႈပွင်ႇတူဝ်ယၢဝ်းမၼ်း တေမီးထႅင်ႈဝႃႈ S = Social တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ၊ E = Emotional ဢႃးလူမ်း ၊ L = Learning လွင်ႈၵၢၼ်လႅၼ်းႁူႉ ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ SEL ၼႆႉမၼ်းတေထတ်းပၼ် ႁႂ်ႈႁဝ်းႁူႉလွၵ်းဢူၼ်ႇလွၵ်းၶဵင်ႁဝ်းပႃး ဢိၵ်ႇပႃးလုၵ်ႈႁဵၼ်းႁဝ်းပႃးမိူၼ်ၵၼ်။  ပေႃးမႃးတူၺ်း လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်းၼႆႉ ႁဝ်းတေလႆႈဢွၼ်ၵၼ်ႁၼ် ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်သေဢိတ်း ယွၼ်ႉမၼ်းပဵၼ်ၵေႃႉဢူႈၵေႃႉမႄႈလႄႈ ပိုၼ်းတၢင်းလင် တီႈလုၵ်ႉမႃးၶဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် လႄႈ ၵေႃႉပဵၼ်ၶူးသွၼ်ၼၼ်ႉ တေလႆႈႁႃလွၵ်းလၢႆး လႆၢးၵႄႈၶၢႆႇၵႂႃႇၵူႈၸိူင်ႉၵူႈလွင်ႈယူႇ။

                        လွၵ်းလၢႆး Theory Social Emotional Learning ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉပဵၼ်သင်လႃႇ ပေႃးဝႃႈၼႆၸိုင် ပေႃးလၢတ်ႈလွင်ႈၶၢဝ်ႉၶၢဝ်ႉမၼ်းၼႆၸိုင် မၼ်းတေၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈ ၵၢၼ်ႁဵၼ်းႁူႉဢဝ်ပၢႆးတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းလႄႈ ပၢႆးၸႂ် ဢႃးလူမ်းၶွင် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်း ဢိၵ်ႇပႃးပဵၼ်ၶေႃႈၼမ်းတၢင်း ၶေႃႈၼႄတၢင်း တွၼ်ႈတႃႇ ၶူးသွၼ်ၶဝ်လႄႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်း ႁႂ်ႈႁူႉလွင်ႈ တူင်ႇဝူင်ႈၵူၼ်း ၊ လွင်ႈၶူၺ်ႉႁၼ် ၊ လွင်ႈၶႅမ်ႉလႅပ်ႈလႄႈ လွင်ႈဝႆႉၵႃႈၶၢၼ်ၵၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ တွၼ်ႈတႃႇ တေထိုင်မႃး ၶၵ်ႉတွၼ်ႈ SEL Social Emotional Learning ၼၼ်ႉသမ်ႉ တေမီးထႅင်ႈလွၵ်းလၢႆးၵႂႃႇမၼ်းထႅင်ႈ (5) ၶၵ်ႉတွၼ်ႈထႅင်ႈၼႆမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။

                    ၵၢၼ်ပဵၼ်ၶူးသွၼ်ၼႆႉမၼ်းဢမ်ႇငၢႆႈ ယိပ်းပပ်ႉလိၵ်ႈဢွၼ်ႇသေ မေႃသွၼ်လိၵ်ႈၸွမ်း ၼႂ်းပပ်ႉလွင်ႈလဵဝ်ၵူၺ်းတေႉ တေဢမ်ႇပဵၼ် ပေႃးၵူၼ်းၸိူဝ်းယၢမ်ႈႁဵတ်းၶူးသွၼ်မႃးၼၼ်ႉ တေႁူႉလီလိူဝ်သေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ သွၼ်လိၵ်ႈၸွမ်းၼႂ်းပပ်ႉၼႆႉမီးမွၵ်ႈ 40 % ၵူၺ်း။ တွၼ်ႈတႃႇ 60% ၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ် ၵၢၼ်ႁဵၼ်းႁူႉတၢင်းၼွၵ်ႈ လႄႈ လွၵ်းလၢႆး တႃႇၶူးသွၼ်မၼ်း တေလႆႈမီးၼပ်ႉၵတ်ႉထႅင်ႈတၢင်ႇလွင်ႈ တၢင်းထႅင်ႈပႃးယဝ်ႉ။ 

                    ၵၢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈႁူဝ်ၶႆႈလိူဝ်သေပိူၼ်ႈ တွၼ်ႈတႃႇၶူးသွၼ်မၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႉၼၼ်ႉ ၽွင်းယၢမ်းၶဝ်ႈႁွင်ႈႁဵၼ်းလႄႈ ၽွင်းယၢမ်းသွၼ်လိၵ်ႈၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်းလႄႈ ၼွၵ်ႈႁွင်ႈႁဵၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ (2) လွင်ႈ (2) ဢွင်ႈတီႈၼႆႉ ပဵၼ်ပၼ်ႁႃလူင်ယႂ်ႇတွၼ်ႈတႃႇၶူးမၼ်း တေလႆႈထူပ်းၺႃးၵူႈဝၼ်းဝၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ သင်ပဵၼ်ၸိူင်ႉၼၼ်မႃး တွၼ်ႈတႃႇၶူးသွၼ်မၼ်းၵူႈၵေႃႉ တေၵႄႈၶႆၢလႆႈ ႁူႉၸၵ်း လွၵ်းလၢႆးတႃႇတေႁူႉ ပိုၼ်းဝၼ်းလင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ပၼ်ႁႃၼႃႈႁိူၼ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ပၢႆးၸႂ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ တူင်ႈဝူင်းတီႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇယႂ်ႇႁူၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈမႃး လႄႈ ၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင်ၵူႈဝၼ်းဝၼ်း လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်လႆႈထူပ်းမႃး ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တႃႇၶူးမၼ်းတေၵုမ်းၵမ်လႆႈၵႂႃႇ လႆႈလီၼၼ်ႉ တေလႆႈၸႂ်ႉတိုၵ်းလွၵ်းလၢႆး SEL (5) မဵဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

            တွၼ်ႈတႃႇတေ ႁူႉၸၵ်းလႄႈ ၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈလီလီ တီႇဢူဝ်ႇလီႇ Social Emotion Learning ႁဝ်းသမ်ႉလူဝ် ပူၵ်းပွင် လူဝ်ႇၽိုၵ်းပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ လူဝ်ႇၽိူမ်ႉပၼ်ၼႂ်း တူဝ်ၼႂ်းၸႂ်ၶူးသွၼ်လႄႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ်လႆႈထႅင်ႈၼၼ်ႉသမ်ႉမီး (5)မဵဝ်း

• Self Awareness (တၢင်းႁူႉတူဝ်ၵဝ်ႇ ၊ ၵိုၵ်းတူဝ်)
• Self Management (ၵၢၼ်ၸတ်းၵၢၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇ)
• Responsible Decision Making (ၵၢၼ်ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းလႄႈ ၼမ်ႉၵတ်ႉၵၢၼ်တႅပ်းတတ်း)
• Relationship Skills (ၼမ်ႉၵတ်ႉ မေႃႁဵတ်းၵေႃႉၵၼ်)
• Social Awareness (တၢင်းႁူႉ ၵၢၼ်တူင်ႇဝူင်း)
  

                        (5) လွင်ႈၼႆႉသမ်ႉ မၼ်းတေၶိုၼ်းၵႂႃႇ (Support) ၸွႆႈထႅမ်ပဵၼ်ႁႅင်း Social Emotion Learning ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ သင်ႁဝ်း ပူၵ်းပွင်ပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႆႈ (5) လွင်ႈၼႆႉ ၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်း ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းဢမ်ႇဝႃႈ တီႈဝၢၼ်ႈတီႈႁိူၼ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်ၵေႃႈ တေမီးၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလီမႃး တွၼ်ႈတႃႇ ၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်းႁဝ်းၵူႈၵေႃႉ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

• Self Awareness (တၢင်းႁူႉတူဝ်ၵဝ်ႇ ၊ ၵိုၵ်းတူဝ်)

                        ပေႃးလၢတ်ႈၵႂၢမ်းတႆးႁဝ်း ႁႂ်ႈဢွၼ်ၵၼ်ဢဝ်ပွင်ၸႂ်ၵၼ်လႆႈလီလီၼၼ်ႉတေႉ လွင်ႈဝႃႈတၢင်းႁူႉတူဝ်ၵဝ်ႇ (Self Awareness) ၼၼ်ႉ ပိုတ်ႇတီႈပွင်ႇမၼ်းဝႃႈပွတ်းပွတ်းၵေႃႈ ပေႃးပိူၼ်ႈဢမ်ႇၵျိုၵ်ႈၵဝ်ႇဢမ်ႇၵျိုၵ်ႈ ပေႃးၶႂ်ႈႁူႉၸႂ်ပိူၼ်ႈ ႁႂ်ႈထၢမ်ႇၸႂ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼႆၵေႃႈ လၢတ်ႈလႆႈမိူၼ်ၵၼ်ယဝ်ႉ တီႈပွင်မၼ်းၶႂ်ႈမၢႆထိုင် ၸိူင်ႉၼၼ်ၵူၺ်း။ သင်ဝႃႈ တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႆႈပဵၼ်ၶူးသွၼ် လႆႈႁဵတ်းၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ လႆႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၼိူဝ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်းၼႆၸိုင် တွၼ်ႈတႃႇတေႁူႉၸၵ်ႈတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႆႈလီလီၼၼ်ႉ တူဝ်ယၢင်ႈမၼ်း ၶၵ်ႉထီႉၼိုင်ႈ ပေႃးႁဝ်းပဵၼ်ၶူးသွၼ် တႄႇၶဝ်ႈႁွင်ႈႁဵၼ်းမႃးၼႆၸိုင် ႁဝ်းတေလႆႈမီးတၢင်းႁူႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇမႃးႁူင်းႁဵၼ်းဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉၶဝ် မီးပၼ်ႁႃသင်မႃးတီႈႁိူၼ်း? ၊ ၼႂ်းၸႂ်ၶဝ်သမ်ႉပဵၼ်ဝႆႉၸိူင်ႉႁိုဝ်? ၊ ပိုၼ်းတၢင်းလင်ၶဝ်သမ်ႉ ပဵၼ်သင်ဝႆႉ လၢႆလၢႆၼႆ တေလႆႈႁူႉယဝ်ႉ ၸၢင်ႇဢွၼ်ၵၼ်သွၼ်လိၵ်ႈၸွင်ႇၸႂ်ႈႁိုဝ်?

                        ယွၼ်ႉၼၼ် တွၼ်ႈတႃႇတေမီးတၢင်းႁူႉတူဝ်ၵဝ်ႇ ႁူႉၸၵ်းတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလုၵ်ႈႁဵၼ်း လႆႈလီလီ ၼၼ်ႉ ပေႃးႁဝ်းၶဝ်ႈႁွင်ႈႁဵၼ်းမႃးယဝ်ႉၼႆၸိုင် ႁႂ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်တႅမ်ႈႁၢင်ႈမႃးသေမဵဝ်းမဵဝ်းဝႃႈ ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇ တေသွၼ်လိၵ်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၸွင်ႇပႃႇတူဝ်ႈတၼ်းၵၼ်? ၸွင်ႇပႃႈ ပႃးၸႂ်ၵၼ်ႁိုဝ်? ၼႆသေ ႁႂ်ႈၶဝ်ၸၼ်ႁၢင်ႈမႃးယဝ်ႉ မႃးတိတ်းတီႈပႅၼ်ႈပုၼ်း (White boad)။

                        ပေႃးၼၼ် ၵေႃႉဢၼ်ပဵၼ်ၶူးၼၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းတေၸၢင်ႇႁူႉလႆႈဝႃႈ ၼႂ်းဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇမီး ပၼ်ႁႃသင်မႃး ၼႂ်းၸႂ်ၶဝ်မီးၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆၵေႃႈ လႆႈႁူႉမူတ်းသေ တေၸၢင်ႈသွၼ်လႆႈလိၵ်ႈၵႂႃႇလႆႈလီလီ။ ဢမ်ႇၼၼ် ၼႃႈဢမ်ႇပႆႇ သွၼ်လိၵ်ႈၼႆႉ တေဢွၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတူင်ႉၼိုင်သေမဵဝ်းမဵဝ်း ႁႂ်ႈၸႂ်ၶဝ် ၶဝ်ႈမႃးတိတ်းၸပ်းၼႂ်း ၵၢၼ်သွၼ် ၽႃႇသႃ ဢၼ်တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇယိပ်းၼႄႇၼႆသေ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း (47) မိၼိတ်ႉၼၼ်ႉ ႁဝ်းၸတ်းၵၢၼ်လႆႈၵႂႃႇငၢႆႈငၢႆႈ ၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ပေႃးၶူးသွၼ်မၼ်းမႃးသွၼ်လိၵ်ႈၼႆႉ ၶူးမၼ်းၵေႃႈ တေလႆႈမီးတၢင်းႁူႉတူဝ်ၵဝ်ဝႆႉၼမ်ၼမ်ဝႃႈ တေသွၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်လႄႈ ႁႂ်ႈၶဝ်ပႃးၸႂ်ပႃးၶေႃးမႃးၸွမ်းၼႂ်း ၽႃႇသႃႇ ၵၢၼ်သွၼ် ဢၼ်တူဝ် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇယိပ်းၼၼ်ႉပႃးမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။

• တၢင်းႁူႉတူင်ႇဝူင်းႁိမ်းႁွမ်း (Social Awareness)

                        တၢင်းႁူႉၵၢၼ်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း (Social Awareness) တၢင်းၼမ်ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ၵႂႃႇယူႇတီႈလႂ် ၽႅဝ်တီႈလႂ်ၵေႃႈယဝ်ႉ တေလႆႈမေႃယူႇမေႃၵိၼ်လႄႈ ႁႂ်ႈမၼ်းငၢမ်ၸွမ်းငဝ်းလၢႆး တူင်ႇဝူင်းတီႈၼၼ်ပႃးယူႇ။ ၵၢၼ်ပဵၼ်ၶူးသွၼ်ၼိုင်ႈ ၵေႃႉၼႆႉ မၼ်းတေလႆႈႁူပ်ႉၺႃးယူႇ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် ၼိူဝ်ႉလိူတ်ႈ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် ၶၼ်ႇတႃႇတူဝ်ၶိင်းၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈ ၵေႃႉၼိုင်ႈၵေႃႈဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈၵေႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်းမႃးၵေႃႈ ၶၼ်ႇတႃႇတူဝ်ၶိင်းဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈ (Disability) ၵေႃႈမီး တၢင်းၼမ်ယူႇ။

                        ဢိင်ႇၼိူဝ်ငဝ်းလၢႆးၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် ပိုၼ်းဝၼ်းလင်ၽႂ်မၼ်း ၊ လွင်ႈၾိင်ႈငႄႈၾိင်ႈ ထုင်းၽႂ်မၼ်း ၊ လွင်ႈၵိူဝ်းယမ်ႈ ၊ ၽႃႇသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဝ်းတေလႆႈမီးၸႂ်ဝူၼ်ႉသွၼ်ႇ (Sympathy) ပၼ်ၵၼ်ပႃးယူႇ။ ၶူးသွၼ်ၼိုင်ႈၵေႃႉတေလႆႈႁူႉ တေလႆႈမေႃၸတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉလႆႈလီလီ သင်ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းလႄႈ ၼွၵ်ႈႁွင်ႈႁဵၼ်း တွၼ်ႈတႃႇ တေသင်ႇသွၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်း ႁႂ်ႈမၼ်းလႆႈလီလီ ငမ်ၵၼ် တၢင်းတူင်ႇဝူင်းႁိမ်းႁွမ်းႁဝ်း ဢမ်ႇၼၼ် မိူဝ်ႈၽွင်းယူႇၸွမ်းဢူၺ်းၵေႃႉႁဝ်းလႄႈ ယူႇၸွမ်းၵူၼ်းတၢင်းၼမ်ၼၼ်ႉ တေလႆႈယူႇသဝ်း ႁဵတ်းသၢင်ႈၸွမ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆ တေလႆႈႁူႉ။ 

                        တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း         

1. လူဝ်ႇမေႃယွမ်းႁပ်ႉဢဝ် တၢင်းႁၼ်ထိုင်ပိူၼ်ႈ။
2. လူဝ်ႇမေႃ မၵ်ႉမၼ်ႈ (Recognize Strengths) ၸုတ်ႇၶႅင်တေႃႇၵၼ်။
3. လူဝ်ႇမေႃဝူၼ်ႉပုၼ်ႈပိူၼ်ႈပုၼ်ႈႁဝ်း (Empathy) လႄႈ ၸႂ်ႁၵ်ႉပဵင်း (Affection) တေႃႇၵၼ်။
4. လူဝ်ႇမေႃၼႄဝႃႈ ဝႆႉၼမ်ႉၼၵ်ႉၼိူဝ်လွင်ႈ ၶုၺ်ႉႁၼ် (Feeling) တေႃႇၵၼ်။
5. လူဝ်ႇမေႃပွင်ႇၸႂ်ပၼ်ၵၼ်လႄႈ ယိၼ်းၸူမ်းၶွပ်ႇၸႂ်တေႃႇၵၼ်။
6. လူဝ်ႇမေႃယူႇၸွမ်းၵၼ်လႄႈ မီးလွင်ႈၼပ်ႉထိုင်တေႃႇၵၼ်။

                        ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶူးသွၼ်ႁဝ်းၵေႃႈ တေလႆႈႁူႉလႄႈ တေလႆႈမေႃဝႆႉၵႃႈၶၢၼ်ၼိူဝ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းလႄႈ ၵူၼ်းႁိမ်းႁွမ်းႁဝ်း ပေႃးၶူးသွၼ်ႁဝ်းပွင်ႇၸႂ်လီ ႁူႉႁၼ်ထိုင်လီယဝ်ႉၼႆ တေလႆႈသွၼ်ပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ႁႂ်ႈမေႃႁူႉ လွင်ႈ တၢင်းႁူႉတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ဢၼ်ယူႇသဝ်းၸွမ်းၵၼ်ၼၼ်ႉယူႇ။

• ၵၢၼ်ၸတ်းၵၢၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇ (Self Management)

                        ၵၢၼ်ပဵၼ်ၶူးသွၼ်ၼိုင်ႈၵေႃႉၼႆႉ ၵၢတ်ၸတ်းၵၢၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇ ၵၢၼ်ၸတ်းၵၢၼ်ႁွင်ႈႁဵၼ်း ၵၢၼ်ၸတ်းၵၢၼ် ၵၢၼ်ႁဵၼ်းၵၢၼ်သွၼ်ၵေႃႈတေလႆႈမေႃႁဵတ်းၵုမ်းၵမ်ထိင်းၸွမ်းပႃးမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။ ယွၼ်ႉတူဝ်ၵဝ်ႇမီးလွင်ႈသုၵ်ႉၸႂ်သေ မီးလွင်ႈဢမ်ႇႁၼ်ႉၸႂ်တီႈႁိူၼ်းမႃးသေမဵဝ်းမဵဝ်း သမ်ႉမႃးႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ၾၢင်ႈႁၢင်ႈ ဢမ်ႇႁၼ်ႉၸႂ် ဢမ်ႇပဵင်းပေႃးၸႂ်လႄႈ မႃးဢွၵ်ႇတေႃးသႃတီႈႁူင်းႁဵၼ်း ၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်း တီႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁူင်းႁဵၼ်း တီႈၼႂ်းႁွင်ႈလိုဝ်ႈၶူးၸိူဝ်း ၼႆႉၵေႃႈဢမ်ႇထုၵ်ႇလီပဵၼ်ၵႂႃႇ။ 

                        ၵၢၼ်ၸတ်းၵၢၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ တႄႇဢဝ် တိၼ်တေႃႇထိုင်ႁူဝ် ႁဝ်းပဵၼ်ၶူးႁဝ်းတေလႆႈမေႃၸတ်းၵၢၼ် ႁႂ်ႈၶႅမ်ႉလႅပ်ႈလႄႈ တေလႆႈၶိုၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းၽိုၵ်း သွၼ်ပၼ်ၶိုၼ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်းႁဝ်းၶိုၼ်းပႃးမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။

ၵၢၼ်လွင်ႈသုၵ်ႉၸႂ် ၊ လွင်ႈၸႂ်လမ် လွင်ႈဢၼ်တေၸၢင်ႈမႃးပဵၼ်ၵၢၼ်ယႃႉၵဝ်းႁဝ်းၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ တီႈဢၼ်ဢမ်ႇၶႅမ်ႉလႅပ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းတေလႆႈမေႃၵုမ်းထိင်းယိပ်းၵမ်မၼ်းႁႂ်ႈလႆႈ။ တွၼ်ႈတႃႇ တေၸတ်းၵၢၼ်လႆႈၶိုၼ်း တူဝ်ၵဝ်ႇၼၼ်ႉ 

1. ၼမ်ႉၵတ်ႉၵူၼ်းႁဝ်းၼင်ႇၵၼ် (Interpersonal Skills)
2. ငဝ်ႈႁၢၵ်ႇတႄႇပၼ်ႁႃ (Initiative Source)
3. ၼမ်ႉၵတ်ႉယုမ်ႇယမ်တူဝ်ၵဝ်ႇ (Self Confidence Skills)
4. ၼမ်ႉၵတ်ႉႁူႉၸႅၵ်ႇလွင်ႈ လမ်ၶၢဝ် (Analytical Skills)
5. ၼမ်ႉၵတ်ႉမီးၵၢၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်းၶၢဝ်းယၢဝ်း (Lifelong Learning Skills)
6. ၼမ်ႉၵတ်ႉ ၵၢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇၵပ်းသၢၼ်ႇ (Communication Skills)
7. ၵၢၼ်သိုဝ်ႈယူဝ်း (Honestly) 
8. ၼမ်ႉၵတ်ႉ ၵၢၼ်ၵႄႇၶၢႆပၼ်ႁႃ (Problem Solving Skills)

                        ပေႃးမီးၼမ်ႉၵတ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ တဵမ်ထူၼ်ႈယဝ်ႉၼႆၸိုင် တွၼ်ႈတႃႇဝႃႈ ၵၢၼ်ၸတ်းၵၢၼ်ႁင်းၵူၺ်း တူဝ်ၵဝ်ႇ (Self Management) ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ငၢႆႈငၢႆႈဢွၼ်ႇၵူၺ်းယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၵၢၼ်ပဵၼ်ၶူးသွၼ်ၼိုင်ႈၵေႃႉၼႆႉ တေလႆႈမီးၼမ်ႉၵတ်ႉ (8)ၶေႃႈၼႆႉ သင်ဢမ်ႇမီိးၵေႃႈ တေလႆႈႁႃလဵပ်ႈႁဵၼ်းလႄႈ တေလႆႈႁႃၶူၼ်ႉ ၶႂႃႉဢဝ်ႁင်းၵူၺ်း။

• ၼမ်ႉၵတ်ႉမေႃႁဵတ်းၵေႃႉၵၼ် (Relationship Skills)

                        ၼမ်ႉၵတ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇတေမေႃႁဵတ်းၵေႃႉၵၼ်ၼႆႉၵေႃႈ လွင်ႈယႂ်ႇတေႉတေႉ တွၼ်ႈတႃႇတေ မေႃႁဵတ်းၵေႃႉပိူၼ်ႈ ယူႇသဝ်းလႆႈၸွမ်းၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းပိူၼ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁဝ်းတေလႆႈမေႃထွမ်ႇပိူၼ်ႈလၢတ်ႈၼမ် ၼမ်ဢွၼ်တၢင်းၵွၼ်ႇ ပေႃးႁဝ်းဢမ်ႇမေႃထွမ်ႇၼမ်ၼမ် ဢမ်ႇမေႃၶဝ်ႈႁူမ်ႈႁဵတ်ႈသၢင်ႈၸွမ်းပိူၼ်ႈၼႆၸိုင် တွၼ်ႈတႃႇဝႃႈ တေၵႄႇၶၢႆလႆႈပၼ်ႁႃၵူႈလွင်ႈလွင်ႈလႄႈ လွင်ႈၵၢၼ်တႃႇတေမီးၼမ်ႉၵတ်ႉၶိုၼ်ႈမႃး ၼႂ်းၵၢၼ် မေႃႁဵတ်းၵေႃႉပိူၼ်ႈၼၼ်ႉ တိုၼ်ႈဢမ်ႇပဵၼ်မႃးလႆႈလႃးလႃး။

                                   ၶူးသွၼ်ၼိုင်ႈၵေႃႉ တေလႆႈမေႃႁဵတ်းၵေႃႉၵူႈတူင်ႇဝူင်းလႄႈ ပႃးတၢင်းလုၵ်ႈႁဵၼ်း လုၵ်ႈႁဵၼ်းႁဝ်းၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉမၼ်းပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႄႈ ပိုၼ်းလင်ၶဝ် ဢၼ်ၶဝ်လုၵ်ႉမႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈ ၵေႃႉၼိုင်ႈမၼ်းၵေႃႈတေဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် ႁဝ်းသမ်ႉတေလႆႈသၢင်ႈပၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်း တေႁႂ်ႈၶဝ်မေႃယူႇႁဵတ်းၵေႃႉ ပိူၼ်ႈၵူၼ်းတၢင်းၼမ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆၵေႃႈ ပဵၼ်လွင်ႈလမ်လွင်ႈပႃးမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈ မၼ်းႁၢႆႉ ၼႃႇ ၵႂႃႇႁဵတ်းၵေႃႉၽႂ်ၵေႃႈ တီႈၼၼ်သဵင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁႆႈဢွၵ်ႇမႃး ၵႂႃႇလဵၼ်ႈတၢင်းလႂ်ၵေႃႈ ၽိတ်းပိူၼ်ႈမေႃးပိူၼ်ႈတိၵ်းတိၵ်းၼႆၸိုင် ၼႄႉၼွၼ်းယဝ်ႉ ၶူးသွၼ်မၼ်းတေ လႆႈသၢင်ႈပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်းၵေႃႉၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈမေႃႁဵတ်းၵေႃႉပိူၼ်ႈ ၵူၼ်းတၢင်းၼမ်ယူႇ။

• ၵၢၼ်ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းလႄႈ ၼမ်ႉၵတ်ႉၵၢၼ်တႅပ်းတတ်း (Responsible Decision Making)

                        ၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်းၼိုင်ႈႁွင်ႈ ႁူင်းႁဵၼ်းၼိုင်ႈလင် ၶူးလႄႈလုၵ်ႈႁဵၼ်း မၼ်းၵေႃႈတိုၼ်းမီးလွင်ႈပႅၵ်ႈပိူင်ႈၵၼ်ယဝ်ႉ ၶႂ်ႈဝႃႈၼႆႉ မိူၼ်ၵၼ်ၵူႈတီႈ ၸိူဝ်းႁဝ်းပဵၼ်ၶူးသွၼ်ၼၼ်ႉ တေလႆႈမေႃႁပ်ႉဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းတဵမ်တဵမ်ထူၼ်ႈထူၼ်ႈလႄႈ မေႃတႅပ်းတတ်းၵႄႈၶၢႆပၼ်ႁႃၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈမႃး ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းလႄႈ ၼႂ်းႁွင်ႈ ႁဵၼ်းႁဝ်း။

                        ၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်းႁဝ်း လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်းၶဝ်ၽိတ်းမေႃးၵၼ် သမ်ႉဢမ်ႇမေႃၵႄႇၶၢႆ သမ်ႉၵႂႃႇထွမ်ႇၽၢႆႇ ၼိုင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈသေ သမ်ႉၸွမ်းၽၢႆႇထႅင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈၼႆၸိုင် မၼ်းတိုၼ်းဢမ်ႇပဵၼ်မႃးလႆႈ လၢႆးၵႄႇၶၢႆပၼ် ႁႃ မၼ်းၵူၺ်းတေပေႃႇပဵၼ်မႃး ၾႆးႁႅင်းလူင် ၼႂ်းၵႄႈၵၢင်ၶူးသွၼ်လႄႈလုၵ်ႈႁဵၼ်း လုၵ်ႈႁဵၼ်းတေႃႇလုၵ်ႈႁဵၼ်း မႃးၶိုၼ်းၵူၺ်း။ ၶူးသွၼ်ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ မၼ်းလွင်ႈယႂ်ႇတေႉတေႉ တႃႇတူဝ်ၵဝ်ႇၵေႃႈ လူဝ်ႇမေႃႁူႉပုၼ်ႈၽွၼ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ လူဝ်ႇမေႃတႅပ်းတတ်းတွၼ်ႈတႃႇ ၸၢတ်ႈပၢၼ်တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇပႃး။ 

                        သင်ဝႃႈ ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းမီးပၼ်ႁႃမႃး ၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်းမီးလွင်ႈ ပေႉၵိၼ်ၵၼ်မႃးၼႆၸိုင်ၶူးသွၼ်ၵေႃႉ ၼၼ်ႉ တေလႆႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းလႄႈ ၵႄႇၶၢႆ  တေဢမ်ႇလႆႈဝႆႉၸႂ်ဝႃႈ မၼ်းဢမ်ႇၵဵဝ်ႇသင်ၵဝ် ၵဝ်ဢမ်ႇလႆႈႁူႉႁၼ်ၸွမ်း မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈၶိင်ႇသွၼ်လိၵ်ႈၵဝ်ၼႆသေ ဢမ်ႇၸွႆႈၵၼ်ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းလႄႈ ဝႄႈပႅတ်ႈၼၼ်ႉ ယႃႇပေႁဵတ်းလႃးလႃး။

                        ၵွပ်ႈၼႆ သင်ၶူးသွၼ်ႁဝ်းႁူႉလွင်ႈ လွၵ်းလၢႆး SEL (Social Emotional Learning) ၼႆႉ ၵႂႃႇလီလီ သေ မေႃဢဝ်ၵႂႃႇၸႂ်ႉတိုဝ်း ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်း ၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်းၼႆၸိုင် ၵၢၼ်သွၼ်ၶူးမၼ်းတေမီးလွင်ႈၶိုပ်ႈၼႃႈလႄႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းလႄႈၶူး တေမီးလွင်ႈၶဝ်ႈၸႂ် ႁူႉၸၵ်းၵၼ်မႃးလီလိူဝ်ၵဝ်ႇ ပၼ်ႁႃၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်းၵေႃႈ တေဢမ်ႇထိုင် တီႈၽူႈၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်း ၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်းလႄႈ ၼွၵ်ႈႁွင်ႈႁဵၼ်းႁဝ်းၵေႃႈ တေမီးလွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးလႄႈ တေပဵၼ်ႁူင်းႁဵၼ်း ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈသဵင်မႃးၵမ်းလဵဝ်ၵႂႃႇယူႇ။

• သႅင်သိုၵ်း
• www.saisengserk.com

Share: