MTB/MLE ၼႆႉပဵၼ်သင်?

                       ပေႃးပဵၼ်ၶူးသွၼ်လႄႈ ၽူႈႁဵတ်းၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇတေႉ ၵမ်ႉၼမ်တေဢွၼ်ၵၼ်ႁူႉယူႇဝႃႈ လွင်ႈ MTP/MLE ၼႆႉပဵၼ်သင်ၼႆ။ ပေႃးမႃးတူၺ်း ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 21 ၼႆႉၵေႃႈ ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ်လၢတ်ႈ ၵၼ်ဝႃႈ ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇႁဝ်း လူဝ်ႇၸႂ်ႉလွၵ်းလၢႆး MTB/MLE သေ ပူၵ်းပွင်သွၼ်ပၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်းႁဝ်းယူႇၼႆၵၼ် လူင်ႈၵႂႃႇၵူႈတီႈတီႈယူႇ။ လွၵ်းလၢႆး MTB/MLE ၼႆႉ  ၵမ်ႉၼမ် မၼ်းတေၵဵဝ်ႇၶွင်တီႈ ၽူႈႁဵတ်းၵၢၼ် ပူၵ်းပွင်ပႆၢးပၺ်ႇၺႃႇ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵမ်ႉၼမ်  ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ်ဢွၼ်ၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းၵၼ်ၼမ်မႃးလႄႈ ဢွၼ်ၵၼ်လၢတ်ႈမႃးၵၼ်ၵူႈဝၼ်းဝၼ်းယူႇ။ ပေႃးလၢတ်ႈဢဝ်ၵႂၢမ်းၵမ်းသိုဝ်ႈသိုဝ်ႈမၼ်းၼႆၸိုင်ႈ ဢဝ်လွၵ်းလၢႆးၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇ ၵႂၢမ်းပေႃႈၵႂၢမ်းမႄႈပဵၼ်ယႂ်ႇသေ သွၼ်ဢဝ်ၼႆ ၵေႃႈဝႃႈလႆႈယူႇ။ MTB/MLE ၼႆႉပဵၼ်သင် တီႈပွင်ႇမၼ်းလူး ၶႂ်ႈဝႃႈသင်တေႉတေႉၼႆၸိုင် ပေႃးတေလဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်း လိုၵ်းလိုၵ်းၼႆၸိုင် မၼ်းပဵၼ်ၶေႃႈၵႂၢမ်းပွတ်းဢၢင်းၵိတ်း ၶေႃႈလႂ်ၶေႃႈၼၼ်ႉၵူၺ်း  MTB ပဵၼ်ႁင်းမၼ်းႁင်းၵူၺ်း MLE ၵေႃႈပဵၼ်ႁင်းမၼ်းႁင်းၵူၺ်း ၵူၺ်း။

• MTB (Mother Tongue Based)
• MLE (Multilingual Education)
• MTB/MLE (Mother Tongue Based Multilingual Education)

                        MTB/MLE ၼႆႉမၼ်းပဵၼ် ဢဝ်လၵ်း ၽႃႇသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈပေႃႈၵႂၢမ်းလၢတ်ႈမႄႈႁဝ်းပဵၼ်ပိူင်ယႂ်ႇသေ သွၼ်ႁဵၼ်းလိၵ်ႈဢဝ်ၼႆယဝ်ႉ။ တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း သင်ႁဝ်းၵိူတ်ႇပဵၼ်တႆး ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈပဵၼ်မႄႈႁဝ်း ၼႂ်းႁိူၼ်း ၼႂ်းယႄးႁဝ်း ဢွၼ်ၵၼ်လၢတ်ႈၵႂၢမ်းတႆးၼႆ ၵေႃႉပဵၼ်ႁဝ်း ၵိူတ်ႇမႃးၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းတေလႆႈသိုပ်ႇၵၼ် လၢတ်ႈၵႂႃႇၵႂၢမ်းတႆးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇတေၸႃႉမေႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ဢၼ်လႂ်ၵေႃႈ ၽႃႇသႃၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽႃႇသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈပေႃႈႁဝ်းမႄႈႁဝ်းၼႆယဝ်ႉ။

                        ပေႃးတေမႃးတူၺ်း ၼႂ်းငဝ်းလၢႆးတႆးႁဝ်းၼႆၸိုင် ဢိင်ၼိူဝ်ငဝ်းလၢႆးၵူႈလွင်ႈလွင်ႈသေ ၵမ်ႉပႃႈၼမ်ဢွၼ်ၵၼ်ပၢႆႈၶဝ်ႈမႃးယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆးလႄႈ သမ်ႉမႃးတႄႇၼႃႈႁိူၼ်းၸွမ်းၵၼ် ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈပဵၼ်မႄႈၵေႃႈပဵၼ်တႆးလၢတ်ႈၵႂၢမ်းတႆးၵၼ်ယူႇ လိုၼ်းသုတ်းမီးလုၵ်ႈ လၢင်းမႃးၵၼ်ယဝ်ႉ သမ်ႉဢဝ်လုၵ်ႈလၢင်းႁဝ်းၵႂႃႇဝႆႉႁူင်းႁဵၼ်းထႆး ၶိုၼ်ႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈထႆးၵႂႃႇယဝ်ႉၼႆၸိုင်ႈ ၽႃႇသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ဢၼ်ၼႂ်းႁိူၼ်းၼႂ်းၼႃႈႁိူၼ်းၶဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ လၢတ်ႈတေႃႇၵၼ် ၽၢႆႇထႆးၵႂႃႇပႅတ်ႈ  ယဝ်ႉၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈပဵၼ်မႄႈၵေႃႈ ဢမ်ႇၵႆႉၵႆႉလၢတ်ႈတေႃႇၵၼ်ၽၢႆႇတႆး လုၵ်ႈၶဝ်ၵႂႃႇႁူင်းႁဵၼ်းမႃး ႁဵတ်းၵေႃႉဢူၺ်းၵေႃႉထႆး သမ်ႉလၢတ်ႈၵႂၢမ်းထႆး ထိုင်ႁိူၼ်းမႃးယဝ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇ လုၵ်ႈလၢင်းႁႂ်ႈၶိုတ်းၸၼ်ႉၼႆသေ သမ်ႉလၢတ်ႈတေႃႇၵၼ် ၵပ်းသိုပ်ႇၵပ်းသၢၼ်တေႃႇၵၼ် ၽၢႆႇၵႂၢမ်းထႆးၵူၺ်းၼႆၸိုင် ၽႃႇသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ် ဢၼ်ၵိူတ်ႇမႃးလႄႈ တႄႇမေႃလၢတ်ႈဢွၼ်တၢင်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵႂၢမ်းထႆးၵႂႃႇယဝ်ႉၼႆၸိုင် ၼၼ်ႉမၢႆထိုင်ဝႃႈ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈမႄႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႉၼၼ်ႉပဵၼ်ထႆးၵႂႃႇပႅတ်ႈယဝ်ႉ တေဢမ်ႇၸႂ်ႈၵႂၢမ်းတႆး။

                        ပေႃးတေၸႂ်ႉတိုဝ်း ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ MTB/MLE ပဵၼ်လၵ်းပဵၼ်ယႂ်ႇၼႆၸိုင် တေလႆႈႁူႉ တေလႆႈမီးယူႇ (5) မဵဝ်းယဝ်ႉ ၸၢင်ႇၵွႆႁွင်ႉဝႃႈပဵၼ် လွၵ်းလၢႆးသွၼ်လၢႆးႁဵၼ်း လၢႆးႁူႉ MTB/MLE ၼႆယူႇ

1. Learned First: (မိူဝ်ႈဢမ်ႇပႆႇဢွၵ်ႇႁိူၼ်း ႁူႉၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၼႂ်းႁိူၼ်း)
2. Identifies with: (ႁူႉၸၵ်းတူဝ်ၵဝ်ႇလီလႄႈ မၵ်ႉမၼ်ႈလႆႈဝႃႈပဵၼ်ၵႂၢမ်းၼႂ်းႁိူၼ်း)
3. Knows best: (လူတ်ႉလႅၼ်ႇႁူႉထီႉသုတ်း ၼႂ်းၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ)
4. Uses most: (ၸႂ်ႉတိုဝ်းၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၼႂ်းႁိူၼ်းၼမ်ထီႉသုတ်း ၸွမ်းဢူၺ်းၵေႃႉ)
5. Speaks and understands competently (လၢတ်ႈလႆႈ ပွင်ၸႂ်လႆႈ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၼႂ်းႁိူၼ်း လႆႈလီလႄႈ တႅမ်ႈလႆႈပႃး)

                        ပေႃးႁူႉ ပေႃးမေႃလူတ်ႉလႅၼ်ႇ တဵမ်ထူၼ်ႈ (5)လွင်ႈၼႆႉယဝ်ႉ ၸၢင်ႇၵွႆႇမၵ်ႉမၼ်ႈလႆႈဝႃႈ ပဵၼ် MTB/MLE ၼႆယဝ်ႉ။ သင်ဝႃႈ ပူႇၼၢႆး ပေႃႈမႄႈ ပဵၼ်တႆးယူႇ ၵူၺ်းဢမ်ႇမေႃၵႂၢမ်းတႆး လိၵ်ႈတႆး ဢမ်ႇႁူႉၵႂၢမ်း တႆးၼႆၸိုင် ဢမ်ႇပႆႇမၵ်ႉမၼ်ႈလႆႈဝႃႈပဵၼ် MTB/MLE လႆႈ လွၵ်းလၢႆး MTB/MLE ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် လွၵ်းလႆၢးႁႄႉၵင်ႈ ၶိူဝ်းၵူၼ်းၼိုင်ႈဢၼ်ၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈယူႇ ။

                        လွၵ်းလၢႆးၸႂ်ႉ MTB/MLE ပဵၼ်လၵ်းသေ သွၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉ မၼ်းၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉတွၼ်ႈတႃႇ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းလဵၵ်ႉလဵၵ်ႉၶဝ်တေႉတေႉဝႃႈဝႃႈယဝ်ႉ။ သင်ဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႉၼၼ်ႉ မေႃၵႂၢမ်းတႆး ပေႃႈပဵၼ်တႆးမႄႈၵေႃႈပဵၼ်တႆး လုၵ်ႈလၢင်းၶဝ်ၵေႃႈ မေႃလိၵ်ႈတႆးၵႂၢမ်းတႆးႁူႉၸၵ်းတူဝ်ၵဝ်ႇလီလီယဝ်ႉၼႆၸိုင် တွၼ်ႈတႃႇ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႉၼၼ်ႉ တေၶဝ်ႈႁဵၼ်းထႅင်ႈ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈထႅင်ႈထီႉသွင် (Second Language L2) ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉမၼ်းငၢႆႈငၢႆႈဢွၼ်ႇၵူၺ်းယဝ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇတေ ႁူႉ မေႃႈလၢတ်ႈၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈမႂ်ႇမႂ်ႇထီႉသွင်သၢမ်ၵႂႃႇလႆႈလီထႅင်ႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းတေလႆႈႁူႉပွင်ၸႂ် ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈမႄႈႁဝ်း ဢွၼ်တၢင်းၵွၼ်ႇ။

                        ၵၢပ်ႈယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼိုင်ႈၵေႃႉ လၢတ်ႈလႆႈ (6)ၽႃႇသႃႇ (7)ၽႃႇသႃႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ယွၼ်ႉငဝ်ႈၶၢမ်ႇပိုၼ်ႉ MTB/MLE ၶဝ် မၼ်းၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉလႄႈ ၶဝ်ၸၢင်ႈလၢတ်ႈလႆႈ ႁဵတ်းလႆႈမႃးတၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း မိူၼ်ၼင်ႇ တီႈၶႃႈၶဝ်ယၢမ်ႈ ၶိုၼ်ႈႁဵၼ်းမႃးတီႈ ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈပွၵ်ႈ (12) တေပဵၼ်ပွၵ်ႉတႆး ႁူဝ်ၵူၼ်းတႆးၼမ်သေပိူၼ်ႈ တီႈႁိမ်းၶၢင်ႈၶႃႈၶဝ်ယူႇ မီးႁိမ်းႁိူၼ်းႁဝ်းၼၼ်ႉ တေမီးပီႈၼွင်ႉလွႆ ၶဝ်ၵေႃႈမႃးၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်မၢၼ်ႈမိူၼ်ၵၼ် ၵူၺ်းၼႃႈႁိူၼ်းၶဝ်တၢင်းႁိူၼ်းမႃးယူႇၼႂ်းၵႄႈတႆးလႄႈ ၵမ်ႉၼမ်လုၵ်ႈလၢင်းၶဝ်ၵေႃႈ ယႂ်ႇၶိုၼ်ႈမႃးၸွမ်း ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းတႆးၵူၺ်းလႄႈ ဢွၼ်ၵၼ်လၢတ်ႈတေႃႇၵႂၢမ်းတႆးၵူၺ်း လုၵ်ႈလၢင်းၶဝ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမေႃၵႂၢမ်းလွႆ ဢမ်ႇမေႃလိၵ်ႈလွႆလႄႈ ၵမ်ႉၼမ်မေႃလၢတ်ႈၵႂၢမ်းတႆးလိၵ်ႈတႆး လူၼ်ႉလႅၼ်ၵူၺ်းလႄႈ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈမႄႈၶဝ် ထီႉၼိုင်ႈ (L1) ၼၼ်ႉ ဢဝ်ပဵၼ်ၵႂၢမ်းတႆးၵႂႃႇပႅတ်ႈၵေႃႈမီးယူႇ။  MTB/MLE ၼႆႉမၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ တွၼ်ႈတႃႇ ဢူမ်ဢိုၼ်ၵိၼ်ၶိူဝ်းဢွၼ်ႇ  မၼ်းၵူၺ်းပဵၼ်ၵၢၼ်ထိင်းသိမ်းလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈ ၶိူဝ်းၵူၼ်း ဢိင်ႇပႃးၾိင်ႈငႄႈၾိင်ႈထုင်းႁဝ်းၵူၺ်း ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈၵေႃႈ မၼ်းတေႁဵတ်းႁႂ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်း ႁဵၼ်းႁူႉလႆႈလိၵ်ႈတၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းလႆႈဝၢႆးပႃး။

• ပိုၼ်းပဵၼ်မႃး MTB/MLE

                           ပိုၼ်းတီႈလႆႈပဵၼ်မႃး လွၵ်းလၢႆးဢဝ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈမႄႈပဵၼ်လၵ်းသေသွၼ်ၼႆႉ မၼ်းတႄႇမႃးတီႈ မိူင်းဢမႄႇရိႇၵၼ်ႇ (American) ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ မိူင်းဢမႄႇရိႇၵၼ်ႇၶဝ်ၼႆႉ မီးၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼမ် မီးၵူၼ်းယၢၼ်မိူင်းၼမ် မီးၵူၼ်းထူပ်းၽႄးၼမ်လႄႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼမ်သေပိူၼ်ႈၼႂ်းၵမ်ႇႈၾႃႇၼႆႉ။

မီးယူႇဝၼ်းၼိုင်ႈ ၽူႈႁဵတ်းၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ သွင်ၵေႃႉၽူဝ်မႄးၸိုဝ်ႈတေႃးမတ်ႉသၼ်ႇတႃလႄႈ ၶေႃႇလႃႇ (Thomas and Collier) ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈမိူင်းဢမႄႇရိႇၵၼ်ႇ (American) ၼႆႉ  ၶဝ်ဢွၼ်ၵၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ဢၢင်းၵိတ်းပဵၼ်လၵ်းၵူၺ်းလႄႈ သွၼ်ၵႂႃႇၸွမ်းပိူင်ၵၢၼ်ႁဵၼ်းၵၢၼ်သွၼ်ၶဝ်ၵူၺ်းသေ တွၼ်ႈတႃႇ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢၼ်ၵိူတ်ႇမႃးၼႂ်းမိူင်းဢမႄႇရိႇၵၼ်ႇလႄႈ ဢၼ်ၼႂ်းၶိူဝ်းႁိူၼ်းၶဝ် လၢတ်ႈတေႃႇၵၼ်ၵႂၢမ်းဢၢင်းၵိတ်ႉၵႂၢမ်းဢမႄႇရိႇၵၼ်ႇ ၵူႈဝၼ်းဝၼ်းၼၼ်ႉတေႉ  တေဢမ်ႇမီးပၼ်ႁႃသင်ၼင်ႇၵဝ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇ  ၵူၼ်းယၢၼ်မိူင်းၶဝ် ၵူၼ်းပၢႆႈၽႄးၶဝ်ၸိူဝ်း ၶဝ်ႈမႃးယူႇထၢင်ႈသဝ်း မိူင်းဢမႄႇရိႇၵၼ်ႇၶဝ်ၼၼ်ႉသမ်ႉ  တႃႇတေႁဵၼ်းဢဝ်လႆႈ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ဢၢင်းၵိတ်ႉလႆႈလီၼႆႉ မီးလွင်ႈယၢပ်ႇ ၵိၼ်းႁႅင်းဝႆႉတေႉတေႉယူႇ။

                        ဝၼ်းၼိုင်ႈၶႃႈသွင်ၵေႃႉၽူဝ်ႇမႄး မီးလွင်ႈဢမ်ႇၶဝ်ႈၸႂ်ၵၼ် ဢမ်ႇႁၼ်လီၼိူဝ် ပၢႆးဝူၼ်ႉၵၼ်လႄႈ သွင်ၵေႃႉၽူဝ်ႇမႄး ၸွမ်းၼင်ႇၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇၼၼ်ႉလႄႈ မီးမႃႇၼတေႃႇၵၼ် ဢမ်ႇၶႂ်ႈယွမ်းႁပ်ႉၵၼ်လႄႈ ၵဝ်ႇၵေႃႈဝႃႈၵဝ်ႇမႅၼ်ႈလႄႈ မႂ်းၵေႃႈဝႃႈမႂ်းမႅၼ်ႈ ၵူၺ်းၶႃႈသွင်ၵေႃႉၽူဝ်ႇမေးသမ်ႉ ဢမ်ႇဢဝ်သူပ်းဢဝ်ၵႂၢမ်းသေထိင်ၵၼ်မေႃးၵၼ်  တွၼ်ႈတႃႇတေႁူႉဝႃႈ တၢင်းႁၼ်ထိုင်ၶႃႈသွင်ၵေႃႉၽူဝ်ႇမႄး ၽႂ်တေထုၵ်ႇတေမႅၼ်ႈမၢၼ်ႇ ၼႆၼၼ်ႉ တေလႆႈမီးသၵ်ႇသေႇၼႆယူႇ။

                        ၵေႃႉပဵၼ်မႄးမၼ်းၼၼ်ႉဝူၼ်ႉႁၼ်ထိုင်ၼိူဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၵၢၼ်ပႆၢးပၺ်ႇၺႃႇ ၵၢၼ်ႁဵၼ်းလိၵ်ႈလၢႆးၼႆႉ တႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈၶိူဝ်းဢမႄႇရိႇၵၼ်ႇၶဝ် တေလႆႈႁဵၼ်းႁူႉဢဝ်လႆႈလိၵ်ႈ ဢၢင်းၵိတ်းလႆႈလီလီ ၸွမ်းလႆႈလိၵ်ႈလီလီၼၼ်ႉ ၶဝ်တေလႆႈႁူႉပွင်ၸႂ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈတူဝ်ၵဝ်ၶဝ် ၽႃႇသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၶိူဝ်းႁိူၼ်း (Mother Language) ၶဝ်ဢွၼ်တၢင်းၵွၼ်ႇ  ဢၼ်ၶဝ်လၢတ်ႈတေႃႇၵပ်းသိုပ်ႇၵပ်းသၢၼ်ႇၵၼ်ၵူႈဝၼ်းဝၼ်းၼၼ်ႉပဵၼ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈသင်ၼႆတေလႆႈႁူႉပွင်ႇၸႂ် လီလီယဝ်ႉၵွၼ်ႇ ၶဝ်ၸၢင်ႈတေမႃးႁူႉပွင်ၸႂ် သွၼ်ႁဵၼ်းဢဝ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ လိၵ်ႈဢၢင်းၵိတ်း (Second Language L2) လႆႈလီလီၼႆယူႇ။

                        ၵေႃႉပဵၼ်ၽူဝ်မၼ်းၼၼ်ႉတေႉ ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉတီႈတၢင်းႁၼ်ထိုင်မႄးမၼ်းလၢတ်ႈ ၽူဝ်မၼ်းတေႉဝႃႈ ပိူင်ၵၢၼ်ႁဵၼ်းၵၢၼ်သွၼ်မိူင်းဢမႄႇရိႇၵၼ်ႇၼႆႉ မၼ်းၶႅမ်ႉလီၼႃႇယဝ်ႉ သွၼ်ၵႂႃႇၸွမ်းပိူင်ၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇဢဝ် သင်ၶဝ်မီးဢႃႇယု (3) ၶူပ်ႇမႃး မႃးၽၵ်ႇဝႆႉတီႈႁူင်းႁဵၼ်းၽၢၵ်ႇသေ ၶိုၼ်ႈႁဵၼ်းၵႂႃႇၸွမ်းၶၵ်ႉလႂ်ၶၵ်ႉၼၼ်ႉ တွၼ်ႈလႂ်တွၼ်ႈၼၼ်ႉလႄႈ ၸၼ်ႉလႂ်ၸၼ်ႉၼၼ်ႉ တေႃႇပေႃးထိုင်ၸၼ်ႉၸွမ်ၵေႃႈ ၶဝ်တိုၼ်းႁူႉမေႃပွင်ၸႂ်လၢတ်ႈလႆႈၽႃႇသႃႇ ၵႂၢမ်းဢၢင်းၵိတ်ႉလႆႈလႆႈလီယဝ်ႉ ဢမ်ႇတၢပ်ႇလူဝ်ႇႁူႉၵႂၢမ်းလၢတ်ႈပေႃႈမႄႈ လူတ်ႉလႅၼ်ႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈပေႃႈမႄႈသင် လူင်လၢင်တေႉတေႉၼႆယူႇ။

                        လိုၼ်းသုတ်း ၸဝ်ႈမီးပၺ်ႇၺႃႇတၢင်းသွင်ၵေႃႉၽူဝ်မႄး ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉၵၼ် ဢမ်ႇႁၼ်လီပၢႆးဝူၼ်ႉၵၼ်လႄႈ တွၼ်ႈတႃႇ တေဢဝ်ပႄႉပုၼ်ႈၵၼ်လႆႈၼၼ်ႉ တေလႆႈလူင်းႁဵတ်းႁႃၶေႃႈမုၼ်းလႄႈ မီးသၵ်ႇသႄႇတေႉတေႉဝႃႈဝႃႈယူႇ။ တွၼ်ႈတႃႇ ၶဝ်တေလူင်းၵဵပ်းႁႃၶေႃႈမုၼ်း (Advance) လႆႈမႃးသၵ်ႉသႄႇလႆႈတဵမ်တဵမ်ထူၼ်ႈထူၼ်ႈၼၼ်ႉ  လႆႈၸႂ်ႉၶၢဝ်းယၢမ်း ႁဵတ်းၵၢၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉမႃးၶၢဝ်းတၢင်း (10)ပီႊပၢႆၵႂႃႇယူႇ  လုၵ်ႉဢဝ်တီႈလုၵ်ႈႁဵၼ်းတၢင်းၸၼ်ႉ တႄႇၸၼ်ႉႁူင်းႁဵၼ်းၽၢၵ်ႇထိုင် ယဝ်ႉၸၼ်ႉၵၢင်ၼၼ်ႉ ၶဝ်လႆႈပႂ်ႉတူၺ်း ႁဵတ်းၵၢၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉမႃးတေႉတေႉလႄႈ ၸၢင်ႇလႆႈႁူႉၶေႃႈတွပ်ႈမၼ်းမႃး။

                        ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း (10)ပီႊပၢႆ တၢင်းသွင်ၵေႃႉၽူဝ်ႇမႄးလႆႈႁဵတ်းၵၢၼ် ၶူၼ်ႉၶႂႃႉမႃးႁူမ်ႈတၢင်းမူတ်းမီးယူႇႁူင်းႁဵၼ်း လင်ပွင်း (200)ပၢႆသေ လိုၼ်းသုတ်းမႃး ပႆၢးဝူၼ်ႉၶေႃႈႁၼ်ထိုင်မႄးမၼ်းလၢတ်ႈၼၼ်ႉ ဢဝ်ထုၵ်ႇမႅၼ်ႈၵႂႃႇပႅတ်ႈလႄႈ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း (10)ပီႊပၢႆၼႆႉ ပၼ်တီႈႁူင်းႁဵၼ်းၽၢၵ်ႇထိုင် ၸၼ်ႉ (3) သွၼ်ပၼ်သႂ်ႇပၼ်ပႃး ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈမႄႈ (Mother Language L1)ၶဝ် ဢၼ်ၶဝ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းၵၼ်တီႈႁိူၼ်းၼၼ်ႉၵူႈဝၼ်းဝၼ်း ႁႂ်ႈၶဝ်ႁူႉၸၵ်းတီႈပွင် ၼႂ်းၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၶဝ်ၼၼ်ႉလီလီယဝ်ႉ ထိုင်မႃးၸၼ်ႉ (4)မႃး ၸၢင်ႇဢဝ်ၽႃႇသႃႇဢၢင်းၵိတ်ႉ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈထီႉသွင် (Second Language L2 ) ၶဝ်ႈမႃးၸွမ်း. ဝၢႆးလင် ႁဵတ်းၼၼ်သေ လိုၼ်းသုတ်းမႃး ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း (10)ပီႊပၢႆ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတီႈ ပၼ်သုၼ်ၶဝ်ႁဵၼ်းႁူႉ ႁူႉပွင်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈမႄႈၶဝ်မႃးလႆႈလီလီၼၼ်ႉ ၵိုၵ်ႉၵၢင်ႉၶိုၼ်ႈမႃးသေ ၼမ်ႉၵတ်ႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပူၼ်ႉၵႂႃႇပႅတ်ႈ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ မိူင်းဢမႄႇရိႇၵၼ်ႇၵႂႃႇယူႇ။

                        လွၵ်းလၢႆးဢဝ်ၽႃႇသႃမႄႈ (MTB/MLE) သေသွၼ်ၼႆႉ မၼ်းၶႂ်ႈပဵၼ် တွၼ်ႈတႃႇထိင်းသိမ်းၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၊ ၾိင်ႈငႄႈၾိင်းထုင်းလႄႈ လိၵ်ႈလၢႆးႁဝ်း ယႃႇႁႂ်ႈမၼ်းႁၢႆၼၼ်ႉၵူၺ်း။ တွၼ်ႈတႃႇ ၽူႈၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်း ၽူႈႁဵတ်းၵၢၼ် ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇႁဝ်းၶႃႈၶဝ်ၵေႃႈ ထုၵ်ႇလီလဵပ်ႈႁဵၼ်း ႁဵၼ်းႁူႉဝႆႉပႃးလွင်ႈၼႆႉပႃးၵၼ်ယူႇ။

• လွၵ်းၽႅၼ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ (Language Progression Plan)

                        ပေႃးပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်း ၶူးပူင်သွၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ၽူႈႁဵတ်းၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇၼႆၸိုင် တေလႆႈမီးလွၵ်းၽႅၼ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈႁင်းၽႂ်မၼ်းယူႇ ပေႃးဢမ်ႇမီးၼႆ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇယဝ်ႉၸၼ်ႉၵႂႃႇလၢႆလၢႆၵူၺ်းလႄႈ ၼမ်ႉၵတ်ႉတၢင်းၶႅၼ်လႄႇ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈထီႉသွင် ထီႉသၢမ်ႇၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တေဢမ်ႇၶိုၼ်ႈမႃး။

                        သင်ဝႃႈ ၼႂ်းၸုမ်းႁဝ်း တေဢွၼ်ၵၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်း လွၵ်းလၢႆးဢဝ်ၽႃႇသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈမႄႈ (MTB/MLE) သေသွၼ်ၼႆၸိုင် တေလႆႈမီးလွၵ်းၽႃႇသႃႇၵၢၼ်သွၼ်ပိုၼ်ႉတီႈ (Language Map) ဢွၼ်တၢင်းၵွၼ်ႇ လွၵ်းၽႃႇသႃႇၵၢၼ်သွၼ်ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၼႆႉသမ်ႉ မၼ်းလမ်လွင်ႈ လွင်ႈယႂ်ႇတွၼ်ႈတႃႇ ႁဝ်းတေလႆႈႁူႉဝႃႈ ပိုၼ်ႉတီႈလႂ် ဝဵင်းလႂ် ဝၢၼ်ႈလႂ်မီး ၸၢဝ်းၶိူဝ်းသင်ယူႇသဝ်း ဝၢၼ်ႈလႂ်မီးၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼမ်လႄႈ တႆးၼမ် တေလႆႈႁူႉသေ မီးၼႂ်းလွၵ်းၽႅၼ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈႁဝ်း တႃႇသေႇယူႇ။ ပေႃးတေ ႁဵတ်းလႄႈ ၸႂ်ႉတိုဝ်း လွၵ်းလၢႆးၵၢၼ်သွၼ်ဢဝ်ၽႃႇသႃႇမႄႈပဵၼ်လၵ်း (MTB/MLE) သေသွၼ်ၼႆၸိုင် ၶေႃႈမုၼ်းၼႂ်းမိူင်းတႆးႁဝ်း ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈႁဝ်း တီႈႁူင်းႁဵၼ်းႁဝ်း ပၵ်းယူႇသဝ်းဝႆႉၼၼ်ႉ မီးၸၢဝ်းၶိူဝ်းသင်လၢႆလၢႆ ၶဝ်လၢတ်ႈၵႂၢမ်းသင်လၢႆလၢႆၼႆၵေႃႈ တေလႆႈမီးၶေႃႈမုၼ်းဝႆႉပႃးယူႇ။ ႁဝ်းသမ်ႉဝႃႈ ႁဝ်းၸႂ်ႉတိုဝ်းလွၵ်းလၢႆး ဢဝ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈမႄႈပဵၼ်လၵ်းသေသွၼ်ၼႆသေ သမ်ႉတေၵႂႃႇတဵၵ်ႉၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈပိူၼ်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇပႆႇမႅၼ်ႈၼင်ႇၵဝ်ႇ။

• ၽႃႇသႃႇထီႉသွင်တေၶဝ်ႈမိူဝ်ႈလႂ် (Second Languages)

                        ၽူႈယႂ်ႇ ၊ ၽူႈၵွၼ်း ၊ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း ၼႂ်းပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ တေလႆႈဝၢင်းၽႅၼ်ယဝ်ႉၼႆႉ ဝႃႈသင်ထိုင်မႃးၸၼ်ႉလႂ် ၸၢင်ႇသႂ်ႇၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈထီႉသွင် (L2) ထီႉသၢမ် (L3) ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ။ ပေႃးမႃးတူၺ်း ပၢႆးၿၺ်ႇၺႃႇ ၶွင်သီႇဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး (RCSS - ED) ၼႆၸိုင် လွၵ်းၽႅၼ်ၽႃႇသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၶဝ် ၵေႃႈလႆႈႁၼ်မီးဝႆႉလီလီယူႇ။

                        ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈထီႉၼိုင်ႈ (Mother Language L1) တေပဵၼ်လိၵ်ႈတႆး ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈထီႉသွင် (Second Language L2) ပဵၼ်ဢၢင်းၵိတ်ႉ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈထီႉသၢမ် (L3) သမ်ႉပဵၼ်ထႆးလႄႈ မၢၼ်ႈ ၸၼ်ႉလႂ်တေလႆႈၶဝ်ႈၽႃႇသႃႇသင်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ လႆႈတမ်းဝၢင်းဝႆႉပႃးမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။ ၵမ်ႉၼမ် ဢဝ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈမႄႈ (MTB/MLE) ပဵၼ်လၵ်းသေသွၼ်ၼၼ်ႉ ပိူၼ်ႈတေၸႂ်ႉဝႆႉမီးတေႃႇထိုင် ထီႉ (5) (L1,L2,L3,L4,L5 / Language 1, Language 2, ....,Language 5) ၸိူဝ်းၼႆႉၵူၺ်း သင်ဝႃႈထိုင် ထီႉ (6)မႃး (L6) မႃး.     ၵမ်ႉၼမ် ပိူၼ်ႈတေ ႁႂ်ႈလုၵ်ႈႁဵၼ်းလိူၵ်ႇဢဝ်သေၽႃႇသႃႇပဵၼ်လၵ်းယဝ်ႉသွၼ်သိုပ်ႇႁဵၼ်း။ 

                        မိူဝ်ႈၵေႃႉလဵၵ်ႉလဵၵ်ႉတေလႆႈ သွၼ်လိၵ်ႈတႆး ၊ လၢတ်ႈၵႂၢမ်းတႆးၼမ်ၼမ် ယွၼ်ႉဝႃႈ ၽႃႇသႃမႄႈႁဝ်းပဵၼ် ၵႂၢမ်းတႆး သင်ထိုင်မႃးၸၼ်ႉၼိုင်ႈ ၽႃႇသႃႇဢၢင်းၵိတ်ႉၸၢင်ႇၶဝ်ႈ သင်ထိုင်ၸၼ်ႉသၢမ်မႃး လိၵ်ႈမၢၼ်ႈ လိၵ်ႈထႆးၸၢင်ႇၶဝ်ႈမႃးၸွမ်းၵၼ်။

• လွၵ်းၽႅၼ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၵူႈတီႈတီႈပိူၼ်ႈ (Language Progression Plan)

                        ပေႃးမႃးတူၺ်း လွၵ်းလၢႆးသွၼ်ပၼ်လိၵ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ၸၼ်ႉလႂ်ၸၼ်ႉၼၼ်ႉမိူင်းလႂ်မိူင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းၵေႃႈဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် မၼ်းဢိင်ၼိူဝ်ငဝ်းလၢႆးဝၢၼ်ႈမိူင်းလႂ်ဝၢၼ်ႈမိူင်းၼၼ်ႉ ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈၵေႃႈ မၼ်းဢိင်ႇၼိူဝ် ႁူဝ်ၵူၼ်းၶူးသွၼ် ၼမ်ဢႄႇလႄႈ ၼမ်ႉၵတ်းၶူးသွၼ်မၼ်း ပႃးထႅင်ႈမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။

                        လွၵ်းၽႅၼ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈပိူၼ်ႈ (Language Progression Plan) တီႈၼႆႈ ၶႃႈတေယွၼ်းပိၼ်ႇဝႃႈ (Language Progression Plan) ၼႆႉ ၸႂ်ႉဝႃႈ လွၵ်းၽႅၼ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၼႆၵႂႃႇဝႆႉယူႇ  ယွၼ်ႉဝႃႈ မၢင်ၶေႃႈ မၢင်ႁူဝ်ၶေႃႈ ၵႂၢမ်းတႆးႁဝ်း တေဢမ်ႇပေႃးႁၼ်မီး ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈၵေႃႈ တူဝ်ၶႃႈ ဢမ်ႇမီးၵၢၼ်လူၼ်ႉလႅၼ်လိၵ်ႈတႆးလႄႈ ဝေႃႇႁႃရႃႉၵႂၢမ်းတႆးၵေႃႈပႃးယူႇ။ တီႈၼႆႈၶႃႈမႃးလၢတ်ႈၼႄဝႃႈ လွၵ်းၽႅၼ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ၵူႈတီႈတီႈ တၢင်းမူတ်း ၸွမ်းၼင်ႇလႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းႁူႉဝႆႉ ၼၼ်ႉတေႉ တေမီးယူႇ (4)လွၵ်း ဢၼ်ဢဝ် လွၵ်းလၢႆးၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈမႄႈပဵၼ်လၵ်းသေသွၼ် (MTB/MLE ) ၼႂ်း (4) Graph (4)ႁၢင်ႈၼႆႉပဵၼ် 

1. Simultaneous acquisition
2. Consecutive acquisition
3. Subtractive
4. BI/Trilingualism

• Simultaneous acquisition                        

                        {Simultaneous acquisition - All languages are taught right from the beginning. although may not have equal emphasis}. Simultaneous acquisition ၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇ မိူင်းၸိူဝ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ မိူၼ်ၼင်ႇမိူင်းၾိလၢၼ်ႇ (Filand) ၶဝ် မိူင်းသထႄးတေႉၵေႃႈ တေဢမ်ႇပေႃးမီး လွင်ႈပၼ်ႁႃသင်တေႉတေႉ ပေႃးပဵၼ် တွၼ်ႈတႃႇမိူင်းၵွတ်းၽၢၼ်မိူင်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼမ်တေႉ တေမီးပၼ်ႁႃၵၼ်တၢင်းၼမ်ဝႆႉယူႇ။ လွၵ်းလၢႆးဢဝ် Simultaneous acquisition ၼႆႉသေသွၼ်ၼႆႉ ၶူးသွၼ်မၼ်းတေလႆႈမီးၼမ်ႉၵတ်ႉ ၊ ၶူးသွၼ်ႁူင်းႁဵၼ်းမၼ်းၵေႃႈ တေလႆႈမီးၼမ် ၊ ငိုၼ်းလိူၼ်ၵႃႈၸႂ်ႉၸၢႆႇ ၶူးသွၼ်မၼ်းၵေႃႈ တေယဝ်ႉၼမ်ဝႆႉတေႉတေႉယူႇ။

                        လွၵ်းလၢႆးဢဝ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈမႄႈလႄႈ လၢႆလၢႆမဵဝ်းၶဝ်ႈၸွမ်းၵၼ်မႃး တႄႇတီႈႁူင်းႁဵၼ်းၽၢၵ်ႇ (KG) ထိုင်ၸၼ်ႉ (6) ၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇငၢႆႈ။ တေလႆႈၽိုၵ်းပၼ်ၶူးသွၼ်မၼ်းဝႆႉၵျၢမ်းၵျၢမ်ႈ ႁႂ်ႈၶဝ်ပေႃးပေႉလႆႈၼႂ်းၽႃႇသႃႇတူဝ်ၵဝ်ႇလႄႈ တေလႆႈမီး ၶူးသွၼ်ႁၢင်ႈႁႅၼ်းတူဝ်ႈတၼ်းဝႆႉ ၵူႈၶၢဝ်းပႃးမိူၼ်ၵၼ်။ ပေႃးတူၺ်း လွၵ်းသွၼ် Simultaneous acquisition ၼႆႉတေႉ မၼ်းတေဢမ်ႇပေႃးငၢမ်ၵၼ်တၢင်း မိူင်းတႆးႁဝ်းလႄႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႇမိူင်းမၢၼ်ႈ တႄႇတီႈႁူင်းႁဵၼ်းၽၢၵ်ႇ (KG) သေၶဝ်ႈ L1,L2,L3 မႃးၵမ်းလဵဝ်။

• Consecutive acquisition

                        {Consecutive acquisition - Second and third languages might be introduced in succession so that students are able to strengthen skills in their L1 before taking on L2 and L3}. လွၵ်းလၢႆးသွၼ်ဢဝ် Consecutive acquisition ၼႆႉသမ်ႉ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈထီႉသွင်ၼႆႉ မၼ်းတေၶဝ်ႈမႃးၵမ်းလွႆးလွႆးၵူၺ်း ဢမ်ႇၵိုင်ႉၵၢင်ႉၶဝ်ႈမႃးၸွမ်းၵၼ် ၵမ်းလဵဝ် (3) ၽႃႇသႃႇ မိူၼ်ၼင်ႇ Simultaneous acquisition ၼၼ်ႉ။ ပေႃးမႃးတူၺ်း လုၵ်ႉဢဝ်တီႈၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းၽၢၵ်ႇ (KG) ထိုင် ၸၼ်ႉ (7) ၼၼ်ႉ ၸၼ်ႉလႂ်ၸၼ်ႉၼၼ်ႉ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈထီႉသွင် တေလႆႈၶဝ်ႈၶိင်ႇလႂ် ၶၢဝ်းလႂ်ၼႆ မီးဝႆႉပိူင်မၼ်းၵမ်းလဵဝ်။ ပေႃးမႃးတူၺ်း တီႈႁူင်းႁဵၼ်းၽၢၵ်ႇၼႆႉ ဢဝ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈမႄႈ ၽႃႇသႃႇၵူၼ်းၼႂ်းႁိူၼ်းပဵၼ်လၵ်းသေသွၼ် သင်ထိုင်မႃးၸၼ်ႉၼိုင်ႈယဝ်ႉ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈထီႉသွင် (L2) ၸၢင်ႇၶဝ်ႈမႃး။ ၵူၺ်းၽႃႇသႃႇမႄႈတေႉ ၸၼ်ႉမၼ်းသုင်ၶိုၼ်ႈမႃးၵႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈ ၶိင်ႇသွၼ်မၼ်း လွၵ်းၶၢဝ်းယၢမ်းမၼ်း တေလူတ်းယွမ်း လူင်းၵႂႃႇၵမ်းဢိတ်းဢိတ်းဝႆႉယူႇ။

                        ၸွမ်းၼင်ႇ ယၢမ်ႈလႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းႁူႉဝႃႈ လွၵ်းလၢႆး Consecutive acquisition ၼႆႉသေသွၼ်ၼႆႉ တေမီးထႅင်ႈမိူၼ်ၼင်ႇ မိူင်းၾိလိပ်းပိၼ်းၶဝ်ၵေႃး ၸႂ်ႉတိုဝ်းလွၵ်းလၢႆးသွင် ထီႉသွင် Consecutive acquisition ၼႆႉ ၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ  ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ မိူင်းၾိလိပ်းပိၼ်းၼႆႉၵေႃႈ မီးၸၢဝ်းၶိူဝ်းလၢႆၸၢဝ်းၶိူဝ်း ယူႇႁူမ်ႈႁွမ်းၸွမ်းၵၼ် လႄႈ တွၼ်ႈတႃႇ တေႁဵၼ်းႁူႉဢဝ်လႆႈ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈထီႉသွင်လႆႈလီၼၼ်ႉ တေလႆႈလူၼ်ႉလႅၼ်ၵႂၢမ်း လၢတ်ႈၽႃႇသႃႇမႄႈတူဝ်ၵဝ်ႇၵွၼ်ႇၼႆ ၽူႈႁဵတ်းၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇၶဝ် ႁူႉပွင်ၸႂ်ဝႆႉလီငမ်းလႄႈ ၸၢင်ႇလႆႈၽွမ်ႉလႆႈၸႂ်ၵၼ်သေၸႂ်ႉတိုဝ်းၸွမ်း။

                        ပေႃးမႃးတူၺ်း ႁၢင်ႈထီႉသွင်ၼႆႉ ယုမ်ယမ်ဝႃႈ မၼ်းၵေႃႈတေငမ်ႈၵၼ်တၢင်း ငဝ်းလၢႆးၽူႈႁဵတ်းၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးႁဝ်းဝႆႉလၢႆလၢႆၸုမ်းယူႇ လုၵ်ႉဢဝ်တီႈႁူင်းႁဵၼ်းၽၢၵ်ႇ KG1,KG2 ထိုင် ၸၼ်ႉၼိုင်ႈ ဢဝ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ၵႂၢမ်းတႆးပဵၼ်လၵ်းသေသွၼ် သင်ထိုင်မႃးၸၼ်ႉသွင် ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်း လၢတ်ႈထီႉသွင် (L2) ၸၢင်ႇၶဝ်ႈမႃး သင်ထိုင်မႃးၸၼ်ႉသၢမ်ယဝ်ႉ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈထီႉသၢမ် (L3) ၸၢင်ႇၶဝ်ႈမႃး ႁဵတ်းၼႆၵေႃႈလီမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။

• Subtractive

                        {Subtractive - the learners' mother tongue is used for teaching only in pre primary or early primary grades but then move students into the official school language and out of their MT by mid-primary}. လွၵ်းလၢႆး Subtractive ၼႆႉတေႉ ၵမ်ႉၼမ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းလႂ်မိူင်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၼၼ် ၽွင်းလူင် ၽၢႆႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇၶဝ် ၵေႃႉပဵၼ်ၵူၼ်းတမ်းဝၢင်းလူင်းမႃး ပိူင်မၼ်းၵမ်းသိုဝ်ႈလႄႈ တေလႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈၸွမ်း လွၵ်းလၢႆး Subtrative ၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈပႃးၽၢႆႇၶႂ်ႈဢဝ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းပိူၼ်ႈယဵၼ်းပဵၼ်ၶိူဝ်းတူဝ်ၵဝ်ႇၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈ ဢိတ်းဢိတ်းယူႇ ၼႆႉတေႉယူႇတီႈတၢင်းႁၼ်ထိုင်သုၼ်ႇတူဝ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၵူၺ်း။ လွၵ်းလၢႆး Subtractive ၼႆႉသမ်ႉ လုၵ်ႉဢဝ်တီႈႁူင်းႁဵၼ်းၽၢၵ်ႇမႃး တေႃႇထိုင်ၸၼ်ႉ (7) လႆႈၶဝ်ႈႁဵၼ်းသွၼ်ဢဝ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ (3) ၽႃႇသႃႇၵမ်းလဵဝ်သေသွၼ် ( L1,L2,L2) သင်ထိုင်မႃးၸၼ်ႉ (3) ဢမ်ႇၼၼ် ထိုင်မႃးၸၼ်ႉ(5) ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈမႄႈၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလႆႈၺႃးဢဝ်ဢွၵ်ႇၵႂႃႇပႅတ်ႈယူႇ။

                        တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်းၸွမ်းၼင်ႇလႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းႁူႉႁၼ်မႃး လွၵ်းလၢႆးၸႂ်ႉတိုဝ်း Subtractive ၼႆႉ တေပဵၼ်မိူင်းႁိမ်းႁွမ်းႁဝ်း မိူၼ်မိူင်းထႆးၼႆႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႇမိူင်းမၢၼ်ႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႂ်းမိူင်း ဢွၼ်ၵၼ်ပႆၢႈဢွၵ်ႇယၢၼ်မိူင်းသေ ၵႂႃႇယူႇမိူင်းထႆးၼမ်တေႉတေႉ မိူၼ်ၼင်ႇ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈ ၵူၼ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈ ၊ မွၼ်း ၊ ယၢင်း ၊ တႆး ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ပေႃးမႃးတူၺ်း တီႈၶႃႈယၢမ်ႈလႆႈၵႂႃႇလဵပ်ႈႁဵၼ်း တီႈႁူင်းႁဵၼ်းထႆးၸၼ်ႉၵၢင်လင်ၼိုင်ႈ တီးၵဵင်းမႆႈ လုၵ်ႉဢဝ်တီႈႁူင်းႁဵၼ်းၽၢၵ်ႇထိုင် ၸၼ်ႉ (3) တေႉၶဝ်မီးသုၼ်ႇသွၼ် လၢတ်ႈၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းမႄႈ (Mother Language L1) ၶဝ်  ၵႂၢမ်းယၢင်းၼႆသေတႃႉၵေႃႈ သင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉထိုင်မႃး ၼႂ်းၸၼ်ႉ (4)ၼႆၸိုင် လိၵ်ႈယၢင်း ၵႂၢမ်းယၢင်းၼႆႉ  ဢဝ်ႁၢႆပႅတ်ႈသေ တေလႆႈၸႂ်ႉတိုဝ်း ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈထီႉသွင် (L2) ၵႂၢမ်းထႆးၼႆႉၼမ်လိူဝ်သေပိူၼ်ႈပႅတ်ႈဝႆႉယူႇ။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈထီႉသၢမ် ၵႂၢမ်းဢၢင်းၵိတ်းၵေႃႈ တေၸၢင်ႈလႆႈၶဝ်ႈမႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇလႄႈ တေလႆႈႁဵၼ်းႁူႉဢဝ်ၽၢႆႇထႆးၼမ်လိူဝ်သေပိူၼ်ႈလႄႈ ၵႂၢမ်းဢၢင်းၵိတ်းဢိတ်းဢိတ်းၵႂႃႇယူႇ။

• BI/Trilingualism

                        {BI/Trilingualism - 2nd or 3rd language learned as a subject}. လွၵ်းလၢႆးၸႂ်ႉတိုဝ်း Bi/Trilingualism ၼႆႉတေႉ ၵမ်ႉပႃႇၼမ် ၶႂ်ႈဢဝ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇပဵၼ်လၵ်းလၵ်းသေ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈတၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း (L2,L3) တေႉ မီးတေႉမီးယူႇ ၵူၺ်းဢမ်ႇတင်ႈၸႂ်တင်ႈၶေႃးသေ ႁဵတ်းတေႉတေႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢဝ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈထီႉသွင် ထီႉသၢမ်ပဵၼ်ၵၢၼ်သွၼ် (Subject) လွင်ႈလဵဝ်ၵူၺ်း ဢမ်ႇလႆႈ ၸႂ်ႉဢဝ်ပဵၼ်လၵ်းထီႉသွင်ထီႉသၢမ်တေႉတေႉသေသွၼ်ပၼ် ႁႂ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇပေႃးမီးလွင်ႈ လူၼ်ႉလႅၼ်ႇလႄႈ လၢတ်ႈလႆႈၶႆႈၼႄလႆႈပႃး။

                        လွၵ်းလၢႆးၵၢၼ်သွၼ်ၽႅၼ်ၽႃႇသႃႇ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ထီႉ(4)ၼႆႉတေႉ ၸွမ်းၼင်ႇလႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းႁူႉ မၼ်းၶႂ်ႈငၢႆးငၢႆးမိူၼ်ၵၼ်တၢင်း လၢႆးသွၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈဝႆႉယူႇ။ မိူဝ်ႈယူႇႁူင်းႁဵၼ်းၽၢၵ်ႇသမ်ႉ ၸိူဝ်းႁဝ်းပဵၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း ပဵၼ်တႆး ၊ ၶၢင်ႇ ၊ မွၼ်း ၊ လႃးႁူ ၊ ဝႃႉ ၵူႈၶိူဝ်းၶိူဝ်း သင်ထိုင်ၵႂႃႇတီႈႁူင်းႁဵၼ်းၽၢၵ်ႇ (KG) ယဝ်ႉၼႆၸိုင် ႁဝ်းၶႃႈၶဝ် ၵမ်ႉၼမ် လႆႈလၢတ်ႈၵပ်ႉသိုပ်ႇၵပ်းသၢၼ်ၵၼ်တၢင်း ၽႃႇသႃႇ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈမႄႈပိူၼ်ႈ ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈပဵၼ်လၵ်းသေသွၼ်လၢတ်ႈ ပေႃးပဵၼ်ၼၼ် တွၼ်ႈတႃႇတႆးႁဝ်း ဢဝ်ပဵၼ် ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈထီႉသွင် (L2) ၵႂႃႇပႅတ်ႈယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းမၢၼ်ႈတေႉ တေဢမ်ႇမီးပၼ်ႁႃၼႂ်းၽႃႇသႃႇၵၢၼ်ႁဵၼ်းၵၢၼ်သွၼ်ၼႆသေတႃႉၵေႃႈ တွၼ်ႈတႃႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းတေႉ မီးလွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇလႄႈ မီးလွင်ႈၶဵင်ႇတႃႉတေႉတေႉ။

                        ပေႃးမႃးတူၺ်း ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈမႄႈ (Mother Language L1) ႁဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵႂၢမ်းတႆး ၽိူဝ်ထိုင်ၵႂႃႇတီႈႁူင်းႁဵၼ်း သမ်ႉလႆႈၵႂႃႇ လၢတ်ႈၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈပဵၼ် ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်း လၢတ်ႈထီႉသွင် (L2) ႁဝ်း ပႅတ်ႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းၽၢၵ်ႇၸၼ်ႉၼိုင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈမႄႈ (Mother Language L1) ၶဝ် ၵမ်ႉဢမ်ႇပႆႇႁူႉပွင်လီလီသင်တေႉတေႉ သမ်ႉပေႃးလႆႈၵႂႃႇ ႁဵၼ်းလိၵ်ႈၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈထီႉသွင်ပႅတ်ႈၼႆ မၼ်းမီးလွင်ႈယၢပ်ႇႁႅင်းတေႉတေႉ.   ႁဵတ်းၼၼ်သေလိုၼ်းသုတ်း တေႃႇပေႃးယဝ်ႉ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသိပ်း ထိုင်လႆႈၸုမ်မႃး တေႃႇပေႃးယဝ်ႉၸၼ်ႉၸွမ်မႃး ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ထီႉသွင်ၶွင် တွၼ်ႈတႃႇမၢၼ်ႈ ဢၢင်းၵိတ်း (L2, English) ၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁဝ်းဢမ်ႇပေႉ ယွၼ်ႉဝႃႈႁဝ်းဢမ်ႇပႆႇလူၼ်ႉလႅၼ်မႃးၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈမႄႈတူဝ်ၵဝ်ႇလီလီလႄႈ မၼ်းၵေႃႈယၢပ်ႇတွၼ်ႈတႃႇႁဝ်း ၽႃႇသႃႇထီႉသွင် (L2) ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၽၢႆႇမၢၼ်ႈၵေႃႈႁဝ်းဢဝ်ဢမ်ႇပေႉ မေႃၼိုင်ႈမဵဝ်းၼိုင်ႈဢိတ်းႁဵတ်းၼၼ်ၵႂႃႇသေ ၸူပ်းယဝ်ႉႁူင်းႁဵၼ်းမႃး။ ယုမ်ႇယမ်ႈဝႃႈ ၸိူဝ်းဢၼ်ယဝ်ႉႁူင်းႁဵၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈမႃးၼၼ်ႉၵမ်ႉၼမ် တႄႇၸၼ်ႉၼိုင်ႈထိုင်ၸၼ်ႉသိပ်း တေႃႇပေႃးယဝ်ႉၸၼ်ႉၸွမ် ၽႃႇသႃႇဢၢင်းၵိတ်းၼႆႉ ပႃးၵူႈၸၼ်ႉၸၼ်ႉယဝ်ႉ ၵူၺ်းဢမ်ႇတေႃႇသူႈမီးၽႂ်မေႃလၢတ်ႈၵႂၢမ်းဢၢင်းၵိတ်းလႄႈ လူၼ်ႉလႅၼ် လိူဝ်သေ ပေႃးဢမ်ႇဢဝ်ၶၢဝ်းယၢမ်းလိူဝ်လိူဝ်သေ သွၼ်ဢဝ်တၢင်းၼွၵ်ႈၶိုၼ်းထႅင်ႈ ပႃးတၢင်းတူဝ်ၶႃႈၶဝ်ၵေႃႉၼိုင်ႈယူႇ။
                        လွၵ်းလၢႆးသွၼ်ၽႅၼ်ၵၢၼ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ (Language Progression Plan) ၼႆႉ  သင်ဝႃႈ ၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇၸုမ်းတႆးႁဝ်း ဢမ်ႇဝႃႈ ပဵၼ်ၸုမ်းလႂ်ၵေႃႈလီ ဝူၼ်ႉဝႆႉဝႃႈ တေၸႂ်ႉတိုဝ်းလွၵ်းလၢႆး MTB/MLE ဢမ်ႇၼၼ် ယိူင်းဢၢၼ်းဝႆႉ တႃႇတေတႅမ်ႈပပ်ႉၵၢၼ်ႁဵၼ်းၵၢၼ်သွၼ်မႂ်ႇၼႆၸိုင်ႈ ၸွင်ႇမၼ်းသမ်ႉတေမႃးငၢမ် တၢင်းႁဝ်းႁႃႉ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၸွင်ႇမၼ်းတေမႅၼ်ႈၸွမ်းၼင်ႇလွၵ်းလၢႆးပိူင်တမ်းဝႆႉ MTB/MLE ယူႇႁႃႉၼႆသေ ႁႂ်ႈ ဢဝ်ပဵၼ်ပိုၼ်ႉႁူႉလႄႈ ၶေႃႈမုၼ်း တွၼ်ႈတႃႇ ၽူႈႁဵတ်းၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇႁဝ်းၶႃႈၵႂႃႇယူႇ။

                        ယၢမ်းလဵဝ် ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ၸၢဝ်းၶိူဝ်း ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇၵူႈတီႈတီႈ ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ်ဝူၼ်ႉလႄႈ ၼပ်ႉသွၼ်ႇ သူၼ်ၸႂ်မႃး လွၵ်းလၢႆးၵၢၼ်ႁဵၼ်းၵၢၼ်သွၼ်  MTB/MLE ၼႆႉမႃးၼမ်တေႉတေႉဝႆႉယူႇ။ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ ယွင်ႇၸွမ်း မိူင်းဝၼ်းတူၵ်း ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ ၵႃႈၸွမ်းလင်ပိူၼ် ၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ တႆးႁဝ်း တွၼ်ႈတႃႇတေၶိုတ်း ၸၼ်ႉ ၸွမ်းပၢၼ်ပိူၼ်ႈလႆႈၼၼ်ႉ ၵႃႈလႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်း လၢႆလၢႆၽၢႆႇလၢႆလၢႆတၢင်းသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇယူႇ။ ၽူႈႁဵတ်းၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ၶူးသွၼ် ၽူႈၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ တေလႆႈမီးၵၢၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်းၵူႈၶၢဝ်းယၢမ်းလႄႈ မီးၵၢၼ်ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ ႁဵၼ်းႁူႉလွင်ႈ လွၵ်းလၢႆးသွၼ်ပၼ် ပူၵ်းပွင်ပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်းႁဝ်းၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်းဝႆႉပႃးၽွင်ႈယူႇ။

                    

• သႅင်သိုၵ်း
• www.saisengserk.com

Share:

Read More

ၸႂ်ႉတိုဝ်းလွၵ်းလၢႆးၵၢၼ်သွၼ် VARK

                        ၵၢၼ်ပဵၼ်ၶူးသွၼ်ၼိုင်ႈၵေႃႉၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇငၢႆႈတေႉတေႉယဝ်ႉ ၶူးသွၼ်လႄႈ ၵၢၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်းၼႆႉ မၼ်းတေႉၶၢတ်ႇၵၼ်ဢမ်ႇလႆႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းလႄႈ ၵၢၼ်ႁဵၼ်းၵေႃႈ တေၶၢတ်ႇၵၼ် ဢမ်ႇလႆႈမိူၼ်ၵၼ်။ ယွၼ်ႉၼၼ် ပေႃးမႃးတူၺ်း ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ ၼႂ်းမိူင်းတႆးႁဝ်း ႁႃၶူးသွၼ်တႃႇမႃးသွၼ်လိၵ်ႈပၼ် ၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆးႁဝ်းၵေႃႈယၢပ်ႇမႃးၵူႈဝၼ်းဝၼ်း။ ယွၼ်ႉၵၢၼ်သုၼ်ႇတူဝ်လႄႈ ၵၢၼ်ငိုၼ်းလိူၼ်ဢမ်ႇလႆႈၼမ်ၵေႃႈမဵဝ်းၼိုင်ႈ ၊ ယွၼ်ႉပဵၼ်ၶူးသွၼ်လႄႈ လႆႈထူပ်းၺႃးလွင်ႈသုၵ်ႉၸႂ် (Subject Pressure) ၵေႃႈမဵဝ်းၼိုင်ႈ ၊ ၵၢၼ်သုၼ်ႇတူဝ်ၵၢၼ်ႁႃငိုၼ်းတွင်းၵေႃႈဢမ်ႇမီးၵေႃႈတၢင်းၼိုင်ႈ ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈ ၵေႃႈ တႃႇတေမႃးပူၵ်းပွင်ပၼ် ၵူၼ်းၼုမ်ႇႁဝ်းၶၢဝ်းတၢင်းၼႃႈၼႆႉ ၶူးသွၼ် ဢၼ်ပဵၼ်ၼၢင်းယိင်းၵေႃႈၶႂ်ႈႁႃ ယၢပ်ႇမႃးတိၵ်းတိၵ်းလႄႈ လႆႈႁၼ်ၶူးသွၼ်ၵမ်ႉၼမ်တႃႇလဵဝ် ပဵၼ်ၵူၼ်းၸၢႆးၼမ်မႃးၵေႃႈတၢင်းၼိုင်ႈ။

                        ၵၢၼ်ပဵၼ်ၶူးသွၼ်ၼႆႉ မေႃလိၵ်ႈတႆး ၊ လႆႈၸုမ်ႈၶူးပွႆႉလူင်မႃး ၊ မေႃလၢတ်ႈၵႂၢမ်းၽႃႇသႃလၢႆ ၽႃႇသႃႇ ၊ မေႃႁူႈလိၵ်ႈလၢႆးလၢႆလၢႆၶိူဝ်းၵူၺ်းၵေႃႈ မၼ်းဢမ်ႇယဝ်ႉ  တွၼ်ႈတႃႇ တေၶဝ်ႈမႃးပဵၼ်ၶူးသွၼ်လႄႈ ႁူႉပွင်ႇၸႂ် လွၵ်ႈလၢႆးသွၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ တေလႆႈၶိုၼ်ႈပၢင်သွၼ် ပၢင်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉ (Teacher Training) လႄႈ ႁူႉလွင်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇလီလီၵွၼ်ႇ ၸၢင်ႇတေယိပ်းၵုမ်းၵမ်ၸတ်းၵၢၼ်သွၼ် ႁွင်ႈႁဵၼ်းတူဝ်ၵဝ်ႇလႆႈလီလီ။ ပေႃးမေႃသွၼ်ၸွမ်းပပ်ႉ ပေႃးမေႃသွၼ်ၸွမ်းၼႂ်းမၢင်ၸႄႈ မေႃသွၼ်ၸွမ်း ဢၼ်တၢင်းၼိူဝ်ပၼ်လူင်းမႃးၵူၺ်းတေႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႈတေဢမ်ႇထွမ်ႇၵႂၢမ်းၶူးမၼ်း ၼမ်ႉၵတ်ႉ ၵၢၼ်ဝူၼ်ႉၶူင်ႈသၢင်ႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႈတေဢမ်ႇမီးလွင်ႈႁူၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃး။ လွၵ်းလၢႆးၵၢၼ် သွၼ်ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ ၵူႈမိူင်းမိူင်းပိူၼ်ႈပေႃးၵႂႃႇႁွတ်ႈထိုင် ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 21 ယဝ်ႉ ႁဝ်းတေႉတိုၵ်ႉမီးယူႇ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 20 လႄႈ တေၶဝ်ႈဢမ်ႇၶဝ်ႈၼႂ်းႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 20 ၵေႃႈတၢင်းတိုၵ်ႉလႆႈႁၼ်မီးယူႇ။

                    ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ ပိူၼ်ႈတေဢဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇပဵၼ်သူၼ်ၵၢင် (Student Center) သေသွၼ် ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ ဢဝ်ၶူးသွၼ်မၼ်းပဵၼ်လၵ်း (Teacher Center) သေသွၼ်မဵဝ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈႁဝ်းပဵၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်းၼၼ်ႉ တေႉၶူးသွၼ်မၼ်းၸႂ်ႉႁဵတ်းသင်ၵေႃႈလႆႈႁဵတ်း ၶူးသွၼ်မၼ်းႁဵတ်းသင်ၵေႃႈဢမ်ႇၽိတ်း ၽႂ်လိူဝ်ၵႂၢမ်းၶူးသွၼ် ၸိူဝ်းပဵၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉသမ်ႉပဵၼ်ၵူၼ်းၽိတ်းၵူၺ်း။ ပေႃးၶူးသွၼ်မၼ်းၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်း တေဢမ်ႇလႆႈလၢတ်ႈၵႂၢမ်းၼမ် တေဢမ်ႇလႆႈထၢမ်ႇၼမ် ၶူးသွၼ်မၼ်းတႅမ်ႈသင်ၼိူဝ်ပႅတ်ႇပုၼ်း (White boad) ၊ ၶူးသွၼ်မၼ်းၸႂ်ႉတႅမ်ႈၸွမ်းလင်ၵေႃႈ လႆႈႁဵတ်းၸွမ်းတႅမ်ႈၸွမ်းၵူၺ်း။ ပေႃးသွၼ်ယဝ်ႉယဝ်ၵေႃႈ မိူဝ်ႈၽုၵ်ႈတေလႆႈတွပ်ႇ သင်တွပ်ႇဢမ်ႇလႆႈ ၵျိၢၵ်ႇဢလွတ်ႈဢုမ်ႇသူပ်းမႃးဢမ်ႇလႆႈ ၺႃးၵိၼ်ၶွၼ်ႉ ႁဵတ်းၼၼ်သေ ႁဝ်းလႆႈၽၢၼ်ပူၼ်ႉမႃးၵၼ် လိုၼ်းသုတ်း ၶၢဝ်းတၢင်း 12 ပီႊ ဢၼ်တွင်းလႆႈမၼ်းလႄႈ ဢၼ်မႃးၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈၼႂ်း ၸၢတ်ႈပၢၼ်ၽဝႁဝ်းလႆႈတေႉတေႉၼၼ်ႉ ဢမ်ႇလႆႈႁၼ်မီးသင်တေႉတေႉ။

                        ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ သင်ႁဝ်းလႆႈၶဝ်ႈမႃးႁၢပ်ႇပဵၼ်ၶူးသွၼ်လိၵ်ႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတႆးႁဝ်းယဝ်ႉၼႆၸိုင်ႁဝ်းတေလႆႈႁူႉလွၵ်းလၢႆးသွၼ်ပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ႁႂ်ႈၶဝ်ၸွမ်းလႆႈလိၵ်ႈလီလႄႈ ႁဵၼ်းႁူႉလႆႈလီလီ ယိူင်းဢၢၼ်းထိုင် တွၼ်ႈတႃႇၶူးမၼ်းၵေႃႈ ႁႂ်ႈမီးၵၢၼ်သွၼ်လိၵ်ႈပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႆႈလီလီလႄႈ ႁႂ်ႈႁူႉလွၵ်းလၢႆးမၼ်း ဢိၵ်ႇပႃးႁႂ်ႈမီးပႃးလွင်ႈယုမ်ႇယမ်ၼိူဝ်တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ (Self Confidence) ၶိုၼ်ႈမႃးလႆႈၼမ်ၼမ်ၼႆႉ တေမႃးၵပ်းသိုပ်ႇ ၼႄပၼ် လွၵ်းလၢႆးၵၢၼ်သွၼ်လိၵ်ႈပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဝီႇဢႄႇၶေႇထီႇ (VARK) ၵႂႃႇယူႇ။

• ႁဵၼ်းႁူႉ ႁၼ်ၸႅင်ႈလႅင်းလီ (Visual)
• ႁဵၼ်းႁူႉဢဝ် တၢင်းၵၢၼ်ငိၼ်းထွမ်ႇၸႅင်ႈလီ (Auditory) 
• ႁဵၼ်းႁူႉဢဝ် တၢင်းပႆတူင်ႉၼိုင်လႆႈဢဝ် (Kinesthethic)
• ႁဵၼ်းႁူႉဢဝ် တုမ်ႉတႅမ်ႈလႄႈ ဢၢၼ်ႇ (Tactile/Write)

                        လွၵ်းလၢႆးသွၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်း ႁႂ်ႈႁဵၼ်းႁူႉလႆႈဝႆးလီၼႆႉ ၵမ်ႉၼမ်ပိူၼ်ႈဢဝ်ၵၼ် ယွမ်းႁပ်ႉဝႃႈ လွၵ်းဝီႇဢေႇဢႃႇၶေႇ (VARK) ၼႆႉ ၸႂ်ႉလႆႈလီ တီႈသုတ်းၼႆပႃးယူႇ။ တွၼ်ႈတႃႇ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတေႁဵၼ်းလႆႈလီ ႁပ်ႉႁူႉၸႅင်ႈလႅင်းလႆႈလီလႄႈ တေႁဵၼ်းႁူႉထႅင်ႈ ၽႃႇသႃမႂ်ႇမႂ်ႇထီႉသွင် (Second Language) ၼႆၸိုင် သင်ၶူးႁဝ်းၶႃႈၶဝ် ပေႃႈမႄႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႄႈ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ် ၼႂ်းပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇႁဝ်းၶႃႈၶဝ် ၸႂ်ႉလွၵ်းၼႆႉ တေၶႅမ်ႉတိူမ်းလိူဝ်ၵဝ်ႇယူႇ။

• ႁဵၼ်းႁူႉ ႁၼ်ၸႅင်ႈလႅင်းလီ (Visual)

                        တႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇတေႁဵၼ်းႁူႉ လႆႈလီလီၼၼ်ႉ ႁဝ်းတေၵိုၵ်ႉၵၢင်ႉသွၼ်ၸွမ်းၼႂ်းပပ်ႉ သွၼ်ပၼ်လိၵ်ႈၼမ်ၼမ် ႁႂ်ႈၶဝ်လူလိၵ်ႈၼမ်ၼမ်လႄႈ ဢၢၼ်ႇၼမ်ၼမ်ၼႆၸိုင် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတေၶၢၼ်ႉလႄႈ တေဢမ်ႇသူၼ်ၸႂ် လွၵ်းလၢႆးသွၼ် ႁၼ်ၸႅင်ႈလႅင်းလီ (Visual) ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် တၢင်းလိၵ်ႈလႄႈ တၢင်းႁၢင်ႈ မဵဝ်းဢၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁၼ်လႆႈၵမ်းလဵဝ်ၼၼ်ႉ  မႃးသွၼ်ၸွမ်းၵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

                        တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း သင်ႁဝ်းသွၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဝႃႈမႃ (Dog) မႃၼႆႉမၼ်းပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ် ပဵၼ်သၢတ်းႁႃႉ ပဵၼ်ၶူဝ်းၶွင် ဢမ်ႇၼၼ် ပဵၼ်မဵဝ်းမီးသၢႆၸႂ်ႁႃႉ ဢမ်ႇၼၼ် ပဵၼ်မဵဝ်းယူႇၼႂ်းၼမ်ႉၼႆ ႁဝ်းတေလႆႈဢဝ်ႁၢင်ႈ (Picture) ဢမ်ႇၼၼ် ဢၼ်ႁၼ်လႆႈတူဝ် တေႉမၼ်းၼၼ်ႉမႃးၼႄလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၼႆႉပိူၼ်ႈႁဝ်းဝႃႈ သွၼ်လိၵ်ႈ ဢဝ်တူဝ်လိၵ်ႈလႄႈ ႁၢင်ႈမဵဝ်းဢၼ်ႁၼ်လႆႈ မႃးသွၼ်ၸွမ်းၵမ်းလဵဝ် ( Visual Teaching) ၼႆယဝ်ႉ။ လွၵ်းလၢႆး သွၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉ လၢတ်ႈပဵၼ်သဵင် လၢတ်ႈပဵၼ်ၵႂၢမ်း လၢတ်ႈပဵၼ်လိၵ်ႈမဵဝ်းလဵဝ်ၵူၺ်းဢမ်ႇလႆႈ တေလႆႈဢဝ်ႁၢင်ႈၾၢင်ႈ ၼႄၵမ်ႉၼမ်ယဝ်ႉ။ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ KG - G3 ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ၵျိုၵ်ႈပပ်ႉမဵဝ်းမီးႁၢင်ႈၼမ်လိူဝ်သေ တူၼ်ႈထႅဝ်လႄႈ လိၵ်ႈၼမ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးသွၼ်ပၢႆးၼပ်ႉသမ်ႉ လူဝ်ႇတူၺ်းဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်လဵၼ်ႈ ၵျိုၵ်ႈသင်ၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်း တူဝ်ယၢင်မၼ်း သင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ် ဢဝ်မၢၵ်ႇႁိၼ်သေလဵၼ်ႈပဵၼ် မၢၵ်ႇၵဵပ်း ၼႆၸိုင် ႁဝ်းၵေႃႈ ဢဝ်မၢၵ်ႇၵဵပ်း မၢၵ်ႇႁိၼ်ၶဝ် ၼၼ်ႉႁဵတ်းပဵၼ်ၵၢၼ်သွၼ် ပၢႆးၼပ်ႉသေ ၼပ်ႉဢၢၼ်ႇ လေႃးထွၼ်ႇၵူတ်း လႆႈလၢႆလၢႆးလၢႆးယူႇ။ 

ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈ တႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇပေႃးတေမီးလွင်ႈၵျေႃႇသိူဝ်း မီးလွင်ႈသိူဝ်းၸႂ်ၵႂႃႇၼႂ်းၽႃႇသႃႇၵၢၼ်သွၼ်တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇႁဝ်းလႆႈလီၼၼ်ႉၵေႃႈ  ၼႂ်းၵၢၼ်သွၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉ ႁဝ်းလူဝ်ႇဢဝ်ၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင် မႃးၵွႆႉၵၢႆႇ ၵၼ်တၢင်း ႁူဝ်ၶေႃႈၽႃႇသႃၵၢၼ်သွၼ် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉသေ ႁဵတ်းတူင်ႉၼိုင်လႄႈ သွၼ်ၵေႃးလႆႈပႃးမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ ပေႃးႁဵတ်းၼၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉ မၼ်းတေဢမ်ႇၶၢၼ်ႉသွၼ်လိၵ်ႈ လိၵ်ႈၵေႃႈလႆႈ ၾၢင်ႈႁၢင်ႈၵေႃႈႁၼ် လဵၼ်ႈၵေႃႈလႆႈလဵၼ်ႈ ၵဵပ်းၵေႃႈၵဵပ်းလႆႈပႃး ၽႃႇသႃႇတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢၼ်ၶႂ်ႈသွၼ်ပၼ်ၶဝ် ဢၼ်ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၶဝ်လႆႈၼၼ်ႉပႃးမိူၼ် ၵၼ်ၵႂႃႇ လိုၼ်းသုတ်းပၢႆးတူဝ် (Physical) လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႈ တေမီးလွင်ႈၶႅမ်ႉလႅပ်ႈလီၶိုၼ်ႈမႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇ။

• ႁဵၼ်းႁူႉဢဝ်တၢင်းၵၢၼ်ငိၼ်းထွမ်ႇ (Auditory)

                        လွၵ်းလၢႆးၵၢၼ်ႁဵၼ်းႁူႉဢဝ် လွင်ႈထွမ်ႇငိၼ်းဢဝ်ၼႆႉၵေႃႈ လွင်ႈယႂ်ႇတေႉတေႉ တေႃႇၼင်ႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်းပဵၼ် ဢၢင်ႇၵႃႇတူဝ်ၶိင်းဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈ (Disability) မိူၼ်ၼင်ႇ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵိူတ်ႇမႃးဢမ်ႇႁၼ်တႃ တႃဢမ်ႇလီၸိူဝ်းၼႆႉ တႃႇၶဝ်တေသွၼ်ႁဵၼ်းလႆႈလိၵ်ႈ လႆႈလီလီၼၼ်ႉ ၶဝ်ၵူၺ်းလႆႈဢဝ် ႁူထွမ်ႇငိၼ်းပဵၼ်လၵ်းသေ သွၼ်ဢဝ်ႁဵၼ်းဢဝ်ၵႂႃႇလႆႈၵူၺ်း။

                        ပေႃးၶဝ်လႆႈငိၼ်း လႆႈထွမ်ႇငိၼ်းတီႈပိူၼ်ႈလၢတ်ႈၵူၺ်း ၶဝ်တႅမ်ႈၸွမ်းလႆႈ ပွင်ၸႂ်လႆႈၵမ်းလဵဝ် လွင်ႈၵၢၼ်ထွမ်ႇသဵင်ၼႆႉၵေႃႈ လမ်လွင်ႈ လွင်ႈယႂ်ႇမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။ မိူၼ်ၼင် ႁဝ်းတေႁဵၼ်းၽႃႇသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ၽႃႇသႃထီႉသွင် (Second Languages) ထႅင်ႈၼႆႉ လၵ်းလၵ်းမၼ်း ႁဝ်းတေလႆႈထွမ်ႇၼမ်ၼမ် ထွမ်ႇႁႂ်ႈဢိမ်ဢိမ်လႄႈ ႁႂ်ႈၵႆႉၵႆႉလႆႈငိၼ်းၵွၼ်ႇ ပေႃးၵၢၼ်ႁပ်ႉထွမ်ႇႁဝ်းတဵမ်ထူၼ်ႈမႃးလႆႈလီယဝ်ႉ ၵၢၼ်လၢတ်ႈႁဝ်းၸၢင်ႇ လၢတ်ႈဢွၵ်ႇမႃးလႆႈလီၵႂႃႇ။ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်းႁဝ်း ၵေႃႈမိူၼ်ၵၼ်ယဝ်ႉ ပေႃးႁဝ်းႁူႉဝႃႈၶဝ် ဝႃႈယၢပ်ႇ ႁၢႆႉ တိုဝ် ၼႆၸိုင် ႁဝ်းတေၵႆႉၵႆႉလႆႈလၢတ်ႈၶဝ်ၼမ်ၼမ် ၵႂၢမ်းဢၼ်ႁဝ်း ၶႂ်ႈလၢတ်ႈ ၶႂ်ႈသင်ႇသွၼ်ၶဝ်ၼၼ်ႉ ႁဝ်းတေၵႆႉၵႆႉလၢတ်ႈပၼ်ၶဝ် ႁႂ်ႈလႆႈထွမ်ႇ လိုၼ်းသုတ်းမႃးၶဝ် ၵေႃႈတေမိူၼ်ၼင်ႇၸႂ်ႁဝ်းမႃး။ 

                        ၵၢၼ်သွၼ်ႁဵၼ်းလိၵ်ႈၵေႃႈ မိူၼ်ၵၼ် ႁဝ်းတေလႆႈသွၼ်တၢင်းလၢတ်ႈ တၢင်းတူင်ႉၼိုင်ၼႄပႃးၶဝ် ၽႃႇသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ တီႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်ဢမ်ႇႁူႉသေႁဵၼ်းလႆႈလီမႃး ၽႃႇသႃဢၼ်တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇသွၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢမ်ႇယၢမ်ႈငိၼ်း ဢမ်ႇယၢမ်ႈႁူႉသေပွၵ်ႈသေ တေလႆႈမႃးၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဝ်းတေလႆႈ လၢတ်ႈလႄႈ ႁဵတ်းၼႄတူင်ႇယၢင်ႇမၼ်းပႃး။

တူဝ်ယၢင်မၼ်း ပေႃးႁဝ်းသွၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸၼ်ႉ (4)လႄႈ (5) ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်း ဢၢင်းၵိတ်းၼႆႉ ႁဝ်းတေလႆႈလၢတ်ႈ တေလႆႈၼႄပႃးႁၢင်ႈမၼ်းပႃး လၢတ်ႈၼမ်ၼမ် ႁဵတ်းၼႄတူဝ်ယၢင်မၼ်းပၼ်ၼႄၼမ်ၼမ် မိူၼ်ၼင်ႇ Stand Up ႁဝ်းၵေႃႉပဵၼ်ၶူးသွၼ်တေလႆႈ လုၵ်ႉၼႄၶဝ် ယဝ်ႉ Sit Down ယဝ်ႉၵေႃႈ တေလႆႈၼင်ႈၼႄၶဝ် Jump Right and Jump Left ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဝ်းတေလႆႈ ဢွၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ လဵၼ်ႈလႄႈ ၵျွၵ်ႉသၢႆႉၵျွၵ်ႉၶႂၢင်ႇ ၼႄၶဝ် တၢင်းလဵၼ်ႈ တၢင်းလၢတ်ႈ တၢင်းႁဵတ်း လိုၼ်းသုတ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်ၵေႃႈ လႆႈၵႂႃႇၸွမ်း ၼႂ်းၽႃႇသႃႇၵၢၼ်သွၼ်ႁဝ်းၵမ်းလဵဝ်ယူႇ။

• ႁဵၼ်းႁူႉဢဝ်တုမ်ႉတႅမ်ႈလႄႈ ဢၢၼ်ႇ (Tactile/Reading/Writing)

                        ၵၢၼ်ႁဵၼ်းႁူႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်းၼႆႉ ယူႇတီႈၶူးသွၼ်မၼ်းႁူႉလွၵ်းလၢႆးသွၼ် ႁူႉလွၵ်းလၢႆး တႃႇတေႁႂ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ သူၼ်ၸႂ် ၶဝ်ႈၸႂ်မႃးၼႂ်းၽႃႇသႃႇတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵူၺ်းဢမ်ႇယဝ်ႉ တေလႆႈသွၼ်ပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႄႈ ႁႂ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်မေႃဝူၼ်ႉ မေႃႁူႉလွင်ႈၽိတ်းလွင်ႈထုၵ်ႇ လူဝ်ႇသွၼ်ႁႂ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶႂ်ႈႁဵၼ်းႁူႉဢဝ်ယူႇသေႇသေႇ တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်းသွၼ်ယဝ်ႉႁူဝ်ၶေႃႈၼိုင်ႈယဝ်ႉ ထိုင်တီႈၶၢဝ်းယၢမ်း ၵၢၼ်သွၼ်မူတ်းၵႂႃႇယဝ်ႉလႄႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတိုၵ်ႉၶႂ်ႈသိုပ်ႇသွၼ် ၶႂ်ႈႁဵၼ်းႁူႉထႅင်ႈၼၼ်ႉယူႇသေႇသေႇယဝ်ႉ။

                         ၵၢၼ်သွၼ်လိၵ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ လူဝ်ႇႁႂ်ႈမၼ်းမိူၼ်ၼင်ႇ ၵူၼ်းတူၺ်းၸိူဝ်း မိူၼ်ပိူၼ်ႈတူၺ်းၸိူဝ်း ၵူဝ်းလီးယႃးလႄႈ ၸိူဝ်းၶႄႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယူႇ တူၺ်းယဝ်ႉမၢႆ 12 ထိုင်တီႈ ပေႃးၶႂ်ႈသိုပ်ႇတူၺ်းထႅင်ႈ ပႂ်ႉမုင်ႈမွင်းၶႂ်ႈတူၺ်းထႅင်ႈ မၢႆ 13 ၼၼ်ႉယူႇ ၵၢၼ်သွၼ်လိၵ်ႈ တွၼ်ႈလႂ်တွၼ်ႈၼၼ်ႉ ၵၼ်လႂ်ၵၼ်ၼၼ်ႉ သွၼ်ၵႂႃႇ ယဝ်ႉၵေႃႈ တွၼ်ႈတႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၶႂ်ႈႁဵၼ်းႁူႉထႅင်ႈမႂ်ႇမႂ်ႇၼၼ်ႉ ႁဝ်းတေလႆႈႁဵတ်းဝႆႉပၼ်ၼႂ်း လွၵ်းၽႅၼ်ၽႃႇသႃ ၵၢၼ်သွၼ်ႁဝ်းၼၼ်ႉယူႇ။ ၽႃႇသႃၵၢၼ်သွၼ် ဢၼ်ႁဝ်းသွၼ် ဢၼ်ႁဝ်းပၼ်ၵၢၼ်ႁိူၼ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် ဢၼ်ႁူဝ်ၶေႃႈတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ သွၼ်ပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇမိူဝ်ႈၼႆႉၵေႃႈ တေလႆႈမီးၵၢၼ်ၵွႆႉၵၢႆၵၼ်တၢင်း ပပ်ႉၼႂ်းႁူင်းတူၺ်းလိၵ်ႈပႃးမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။ သင်ႁဝ်းၶႂ်ႈၽိုၵ်းႁႂ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ မေႃတႅမ်ႈ မေႃဢၢၼ်ႇလီလီၼႆၸိုင် ႁဝ်းတေလႆႈ မီးႁူင်းတူၺ်းလိၵ်ႈပၼ် ဝႆႉတီႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇထႅင်ႈ။

                        လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉ ပေႃးႁဝ်းဢမ်ႇၽိုၵ်းႁႂ်ႈၶဝ်တႅမ်ႈလိၵ်ႈ လူဢၢၼ်ႇလိၵ်ႈမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈလဵၵ်ႉၼႆၸိုင် ပေႃးၵေႃႉယႂ်ႇမႃးယဝ်ႉ ၸၢင်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်ၶဝ်ႈႁူင်းတူၺ်းလိၵ်ႈ ဢွၼ်ၵၼ်ၶဝ်ႈဢၢၼ်ႇ လိၵ်ႈၼႆဢမ်ႇလႆႈ မၼ်းတေလႆႈၽိုၵ်းလႄႈ သွၼ်ပၼ်ၶဝ်ဝႆႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈလဵၵ်ႉလဵၵ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၼႂ်းႁွင်ႈတူၺ်းလိၵ်ႈၵေႃႈ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽူႈၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်း ၽူႈၸတ်းၵၢၼ်ႁူင်းႁဵၼ်းၶဝ် တေလႆႈတမ်းဝၢင်းဝႆႉပပ်ႉမဵဝ်းဢၼ်ၵဵဝ်ႇၶွင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်း ၸၼ်ႉလႂ်ၸၼ်ႉၼၼ်ႉလႄႈ ဢႃႇယုလႂ်ဢႃႇယုၼၼ်ႉပႃးမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းၽၢၵ်ႇထိုင် ၸၼ်ႉ 4 ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵမ်ႉၼမ်ၶဝ်တေၵျိုၵ်ႈတူၺ်းႁၢင်ႈလႄႈ ဢၢၼ်ႇဢဝ်ၵူၺ်း ၶဝ်ဢမ်ႇပႆႇမေႃလႄႈ ဢၢၼ်ႇလိၵ်ႈၼမ်ၼမ်ၵမ်းလဵဝ် ၶဝ်ဢမ်ႇပႆႇႁပ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ပပ်ႉတွၼ်ႈတႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇလူႇဢၢၼ်ႇၼႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇၵႃႇတုၼ်း (Cartoon) ဢပုမ်ႇ (Story) ၸိူဝ်းၼႆႉ တေလႆႈဝႆႉ ပၼ်ၼမ်ၼမ်။ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈၶဝ်တူၺ်းပပ်ႉ လူဢၢၼ်ႇပပ်ႉသေ သင်ၶဝ်ႁၼ်သေလွင်ႈလွင်ႈ ဢၼ်လီသူၼ်ၸႂ်ၼႂ်းပပ်ႉ ၼၼ်ႉယဝ်ႉၼႆၸိုင် လွင်ႈၼွၼ်းၾၼ်ၶဝ်လႄႈ လွင်ႈၶဝ်ၶႂ်ႈပဵၼ် ၶႂ်ႈႁဵတ်းၶႂ်ႈသၢင်ႈၵေႃႈ တေ ပေႃႇဢွၵ်ႇမႃးတီႈၼၼ်ယဝ်ႉ။

• ႁဵၼ်းႁူႉဢဝ်တၢင်းပႆတူင်ႉၼိုင်လႆႈဢဝ် (Kinesthetic)

                        လွၵ်းလၢႆးသွၼ် ပႆတူင်ႉၼိုင်ဢဝ်ၼႆႉ မၼ်းတေလႆႈမီးၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင်ၼမ်ၼမ် ဢဝ်လဵၼ်ႈပဵၼ် Game သေသွၼ် လွၵ်းၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် လွၵ်းတွၼ်ႈတႃႇ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်း ဢမ်ႇၸွမ်းလႆႈလိၵ်ႈ ဢမ်ႇၶိုတ်းလႆႈလိၵ်ႈ ပေႃးဢဝ်ၵႂၢမ်းတႆးႁဝ်းလၢတ်ႈၵၼ်သိုဝ်ႈသိုဝ်ႈၵေႃႈ ပဵၼ်လွၵ်းလၢႆးတွၼ်ႈတႃႇ သွၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢၼ် ဢွၵ်းၶႂ်ႈထိူင်ႉၼၼ်ႉဢိတ်းဢိတ်းၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈယူႇ။

                        လုၵ်ႈဢွၼ်ႇမၢင်ၵေႃႉၼႆႉ ၵမ်ႉၼမ်ၶဝ် တေဢွၼ်ၵၼ်ၶၢၼ်ႉသွၼ်လိၵ်ႈ ၽႃႇသႃပၢႆးၼပ်ႉ ယွၼ်ႉမၼ်းလႆႈ ၼပ်ႉသွၼ်ၼမ်လႄႈ လႆႈဝူၼ်ႉၼမ် လႆႈၸႂ်ႉဢွၵ်းဢေႃႈၼမ် မၢင်ၵေႃႉဢမ်ႇဝူၼ်ႉၸွမ်းလႆႈ ဢမ်ႇသွၼ်ႇၸွမ်းလႆႈလႄႈ ဢဝ်ဢွၵ်ႇတေႃးသၵေႃႈယၢမ်ႈႁၼ်မႃးမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။ ပေႃးၸိူင်ႉၼၼ် တွၼ်ႈတႃႇၶဝ် တေႁဵၼ်းႁူႉဢဝ်လႆႈလီၼၼ်ႉ ႁဝ်းတေလႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်း တီႈၼႂ်းတူဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်ၼၼ်ႉလႆႈလီလီဝႃႈ ၶဝ်ၵျိုၵ်ႈလဵၼ်ႈသင် ၶဝ်ၵျိုၵ်ႈႁဵတ်းသင်ၼႆသေ ဢဝ်ဢၼ်ၶဝ်ၵျိုၵ်ႈ ဢဝ်ဢၼ်ၶဝ်လႆႈၸႂ်ၼၼ်ႉ မႃးႁဵတ်းပဵၼ် ၵၢၼ်သွၼ်ႁဝ်းလႄႈ ႁႂ်ႈမၼ်းၵွႆႉၵႆႇၵၼ်ပဵတ် ၽႃႇသႃၵၢၼ်သွၼ်ၵႂႃႇၵေႃႈလႆႈမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။ 

                        လုၵ်ႈဢွၼ်ႇမၢင်ၵေႃႉၼႆႉ 4 လေႃး 4 လႆႈၵႃႈႁိုဝ် 7 လေႃး 7 လေႃးၵၼ်လႆႈၵႃႈႁိုဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ဢမ်ႇတွပ်ႇလႆႈ ဢဝ်တိၼ်ဢဝ်မိုဝ်းၶဝ်ယုၵ်ႉသေ သွၼ်ဝူၼ်ႉသွၼ်ၵေႃႈဢမ်ႇလႆႈ။ ၵူၺ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇမၢင်ၵေႃႉသမ်ႉၶဵၼ်ၼပ်ႉသွၼ် ထွၼ်ႇလေႃး ၵုတ်း တူဝ်မႄႈလိၵ်ႈၵူပ်ႉ (Even Numbers) ပေႃးပဵၼ်တူဝ်မႄႈလိၵ်ႈ ၵိင်ႈ (Primer Numbers) သမ်ႉ ဢွၵ်းၶဝ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ထိူင်းလႄႈ ၼၢၼ်းလႆႈၶေႃႈတွပ်ႇ လိုၼ်းသုတ်း ဢမ်ႇတွပ်ႇသင်လႆႈၵေႃႈမီး. ယွၼ်ႉၼၼ် ပေႃးပဵၼ်ၼၼ် ႁဝ်းတေလႆႈၸႂ်ႉတိုဝ်း လွၵ်းလၢႆးသွၼ်ပႆတူင်ႉၼိုင် (Kinesthetic) ၼႆႉ ဢဝ်။ ၵၢၼ်သွၼ်လႄႈ တၢင်းႁူႉမၢင်လွင်ႈၼႆႉ မၼ်းတေလႆႈ ဢဝ်ၼိူဝ်ႉ ဢဝ်မိုဝ်း ဢဝ်တိၼ်ႇ ဢဝ်တႃ ဢဝ်ႁူ ဢဝ်ဢၢႆ ဢဝ်လိၼ်ႉ ဢဝ်သူပ်းလႄႈ လဵပ်ႈႁဵၼ်းဢဝ်ၵေႃႈမီး ယွၼ်ႉၼၼ် ၵၢၼ်သွၼ်ဢဝ်ႁဵၼ်းႁူႉဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းမီးလွၵ်းလၢႆးမၼ်း ၽႆၢႇလႂ်ၽၢႆႇၼၼ်ႉ မၢင်လွင်ႈ ဢၼ်ႁဝ်းႁဵတ်းၼၼ်ႉ လိူဝ်ဝႃႈ ႁဝ်းဢမ်ႇႁူႉဝႃႈ ပဵၼ်လွၵ်းလၢႆးႁဵၼ်းဢဝ်သင်ၼႆၼၼ်ႉၵူၺ်း။

                        လွၵ်းလၢႆးသွၼ်လိၵ်ႈ ဝီႊဢႄႇဢႃႇၶႄႇ (VARK = Visual , Auditory, Tactile/Reading/Writing and Kinesthetic) ၸိူဝ်းၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇ ၶူးသွၼ်ၵူႈၵေႃႉ ထုၵ်ႇလီႁူႉဝႆႉ လွၵ်းလၢႆးသွၼ်မၼ်း ၊ လွၵ်းလၢႆး တွၼ်ႈတႃႇၽႃႇသႃႇၵၢၼ်သွၼ်တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် တွၼ်ႈတႃႇ တေႁဵၼ်းႁူႉဝႆႉၶေႃႈမုၼ်းလႆႈလီလီဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢႃႇယုၶၢဝ်းလႂ်ၶၢဝ်းၼၼ်ႉ ၸၼ်ႉလႂ်ၸၼ်ႉၼၼ်ႉ ၶဝ်ၵျိုၵ်ႈၵိၼ်သင် ၶဝ်ၵျိုၵ်ႈႁဵတ်းသင်ၼႆၵႃႈၼၼ်ႉၵူၺ်း ႁူႉလွၵ်းလၢႆးသွၼ်လိၵ်ႈ ဝီႊဢႄႇဢႃႇၶႄႇ လီယဝ်ႉၵေႃႈ တွၼ်ႈတႃႇၶူးသွၼ်မၼ်း တေမေႃ ဢဝ်ၵႂႃႇၸႂ်ႉတိုဝ်း ၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်းၵေႃႈ လူဝ်ႇမီးပၢင်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉ ပၢင်သွၼ်ထႅင်ႈပႃးမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ ယွၼ်ႉဝႃႈ ႁူႉလွင်ႈ တီႇဢူဝ်ႇလီ (Theory) မၼ်းလွင်ႈလဵဝ်ၵူၺ်းဢမ်ႇလႆႈ လွၵ်းလၢႆး (Methodology) မၼ်းၵေႃႈ တေလႆႈႁူႉပႃး မိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။

• သႅင်သိုၵ်း
• www.saisengserk.com

Share:

Read More

လွင်ႈႁူၼ်ႈမုၼ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ (Child Development)

                         လွင်ႈႁူၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ၶွင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ မၼ်းလမ်လွင်ႈလႄႈ လွင်ႈယႂ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇ ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈပဵၼ်မႄႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵၼ် ၵူႈၵေႃႉ။ ပေႃးမႃးတူၺ်း မိူင်းၸိူဝ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၶဝ်ၼႆ ပိူၼ်ႈဝႆႉၵႃႈၶၢၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႄႈ ဝႆႉၼမ်ႉၼၵ်ႉၼိူဝ် လွင်ႈႁူၼ်ႈမုၼ်းယႂ်ႇ (Child Development) လုၵ်ႈဢွၼ်ႇပိူၼ်ႈတေႉတေႉ။ ပေႃးမႃးတူၺ်း ၼႂ်းမိူင်းၸိုင်ႈတႆးႁဝ်းၶႃႈၶဝ်တေႉ ဢမ်ႇပေႃးႁူႉပွင်ႇၸႂ်လီလႄႈ သုၼ်ႇၸႂ်လွင်ႈ လုၵ်ႈလၢင်းႁဝ်းၶႃႈၶဝ်သင်တေႉတေႉ ပေႃးဢဝ် ၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီဝႃႈ ၸွမ်းၼင်ႇၼႂ်းၶေႃႈမုၼ်း ယူႇၼီႇသႅမ်ႉ (UNICEF) ၶဝ်ဝႃႈၸိုင် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႇမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမႃးယဝ်ႉ မီးလွင်ႈယူမ်ႈယွမ်းၼမ်ဝႆႉတေႉတေႉ မၢင်ၵေႃႉ မီးပၼ်ႁႃတူဝ်ၶိင်းမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈယူႇၼႂ်းတွင်ႉမႄႈၼၼ်ႉမႃးၵမ်းလဵဝ်ၵေႃႈမီး။

                        တီႈယူႇၼီႇသႅမ်ႉ (UNICEF) ၶဝ်ပိုၼ်ႇၽၢဝ်ႇၼႂ်းပီႊ 2020 ၼၼ်ႉတေႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇတွင်ႉမႄႈမႃးသေ ဢမ်ႇလႆႈၵိၼ်ၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်တဵမ်ထူၼ်ႈလႄႈ ၶၢတ်ႇထၢၼ်ႇၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ (Vitmin) ၼၼ်ႉၼႂ်း 100% တေမီးယူႇ 72% ၼႆယဝ်ႉ. လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမႃးသေ ဢမ်ႇမေႃလၢတ်ႈၵႂၢမ်း မီးပၼ်ႁႃတီႈဢွၵ်းဢေႃလႄႈ ႁူဝ် ၊ ဢၢင်ႇၵႃႇတူဝ်ၶိင်း ဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ လႆႈႁၼ်မီးတၢင်းၼမ်ၼႆဝႆႉ ယူႇ။

                        လွင်ႈႁူၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ (Child Development) ၼႆႉ မၼ်းတေမီးယူႇလၢႆလၢႆၶၵ်ႉ တွၼ်ႈဝႆႉယူႇ။ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ ယႂ်ႇၵႂႃႇၸွမ်း ဢႃႇယုလႄႈ ၶၢဝ်းယၢမ်းမၼ်းၵူၺ်း ၼႂ်းၵႄႈလႂ် လူဝ်ႇလႆႈႁဵတ်းသင် ၊ ၼႂ်းဢႃႇယုလႂ် ၶဝ်တေလႆႈႁူႉသင်မေႃသင် ၸိူဝ်းၼႆႉ ယူႇတီႈၽၢႆႇ ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ် လၢႆလၢႆၸိုင်ႈမိူင်းၵေႃႈ လႆႈဢွၼ်ၵၼ် လူင်းထုၼ်းငိုၼ်ႈတွင်းသေ ၶူၼ်ႉၶႂႃႉႁႃဢွၵ်ႇ မႃးဝႆႉပၼ်ယူႇ။ ၶၵ်ႉတွၼ်ႈ လွင်ႈႁူၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ (Child Development) ၶွင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ

• မိူဝ်ႈတိုၵ်ႉပႃးတွင်ႉ

                           တိုၵ်ႉတေမီးၸၼ်တႄႇပႃးတွင်ႉ ထိုင် ပေႃးၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈမိူင်းမႃး။

• မိူဝ်ႈၽွင်းယၢမ်းတိုၵ်ႉၵိၼ်ၼူမ်း

                            မိူဝ်ႈတုၵ်ႉၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈမိူင်းမႃး တေႃႇထိုင် 12 လိူၼ်။

• မိူဝ်ႈၽွင်းတိုၵ်ႉတႄႇမေႃလုၵ်ႉပႆ

                            မိူဝ်ႈလႆႈ 1 ပီႊ တေႃႇထိုင် 3 ပီႊ။

• ပၢၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႅၼ်

                           မိူဝ်ႈဢႃႇယုလႆႈ 4 ၶူပ်ႇ ထိုင် 12 ၶူပ်ႇ

                        ၸိူဝ်းၼႂ်းၶၵ်ႉတွၼ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ၶိင်ႇလႂ်ၶၢဝ်းၼၼ်ႉ မၼ်းတိုၼ်းမီး လွင်ႈႁူၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်းမႃးပဵၼ်ၶၵ်ႉပဵၼ်တွၼ်ႈယဝ်ႉ။ ပေႃးမႃးတူၺ်း မိူင်းၸိူဝ်းဢၼ်ပိူၼ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၶဝ်တေႉၵေႃႈတေ ငၢႆႈတွၼ်ႈတႃႇၶဝ်ယူႇ ပေႃးတွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းတေႉ လႆႈႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ မၼ်းမီးလွင်ႈယၢပ်ႇဝႆႉတေႉတေႉ ယူႇတီႈၵေႃႉပဵၼ်ပေႃးလႄႈမႄႈ လႆႈယူႇႁူမ်ႈႁွမ်းၸွမ်းၵၼ်မႃးသေ တႄႇမီးလုၵ်ႈဢွၼ်ႇမႃးၼၼ်ႉ ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈ ပဵၼ်မႄႈၵေႃႈ သမ်ႉဢမ်ႇမီးပိုၼ်ႉႁူႉငဝ်ႈၶၢမ်ႇပိုၼ်ႉၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီလႄႈ လွၵ်းလၢႆးၵၢၼ်ပူၵ်းပွင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆၸိုင် မၼ်းၵေႃႈ တေလႆႈႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ယၢပ်ႇၸႂ်တွၼ်ႈတႃႇ ပေႃႈမႄႈမၼ်းလႄႈ လိုၼ်းသုတ်းၸၢင်ႇမႃးတုမ်ႉတိုဝ်ႉပႃး ဝၢၼ်ႈမိူင်းၼၼ်ႉပႃးၼိုင်ႈဢၼ်ယူႇ။

                        ယိူင်းဢၢၼ်းတီႈလႆႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၶိုၼ်းမႃးပိၼ်ႇပႆႇလႅၵ်ႈလၢႆႈပၼ်ပိုၼ်ႉႁူႉၵၼ်ၶိုၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်တွၼ်ႈတႃႇ ႁႂ်ႈမီးၽွၼ်းလီ တွၼ်ႈတႃႇၵေႃႉပဵၼ်မေႃသွၼ်ၶူးသွၼ်ၶဝ်လႄႈ ပေႃႈမႄႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢိၵ်ႇပႃး ၽူႈၵဵဝ်ႇၶွင်မၼ်းၵူႈၽၢႆႇၽၢႆႇၵႂႃႇယူႇ။ တႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်း တေမီးလွင်ႈႁူၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ (Child Development) မႃးလႆႈလီလီၼၼ်ႉ ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈပဵၼ်မႄႈ ၊ ၶူးသွၼ်မေႃသွၼ် ဢိၵ်ႇပႃးၽူႈၵဵဝ်ႇၶွင်မၼ်းတေ လႆႈႁူႉယူႇမီး (4) လွင်ႈ

1. လွင်ႈႁူၼ်ႈမုၼ်းယႂ်ႇပၢႆးတူဝ် ( Physical Development)
2. လွင်ႈႁူၼ်ႈမုၼ်းယႂ်ႇပၢႆးၸႂ် (Emotional Development)
3. လွင်ႈႁူၼ်ႈမုၼ်းယႂ်ႇႁူႉႁၼ် (Cognitive Development)
4. လွင်ႈႁူၼ်ႈမုၼ်းယႂ်ႇတူင်ႇဝူင်း (Social Development)

                        ပေႃးမႃးတူၺ်း လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလုၵ်ႉဢဝ်တေမီးၼႂ်းတွင်ႉမႃး တေႃႇထိုင်ပေႃးၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇႁၼ်ၼႃႈ မိူင်းၵူၼ်းမႃးၼၼ်ႉ ငဝ်ႈၶၢမ်ႇပိုၼ်ႉမိူဝ်ႈၵေႃႉလဵၵ်ႉလဵၵ်ႉ ဢၼ်လူဝ်ႇလႆႈႁူႉဝႆႉလႄႈ ပွင်ႇၸႂ်ဝႆႉၼၼ်ႉ တေမီးယူႇ (4) ႁူဝ်ၶေႃႈတၢင်းၼိူဝ်ၼႆႉဝႆႉယူႇ။ ပေႃးထၢမ်ႇပေႃႈမႄႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႄႈ ၶူးသွၼ် ၸွင်ႇႁၵ်ႉလုၵ်ႈလၢင်းႁဝ်းႁႃႉ ၸွင်ႇႁၵ်ႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်းႁဝ်းၵၼ်ၶႃႈႁႃႉၼႆ တေဢွၼ်ၵၼ်တွပ်ႇဝႃႈ ႁၵ်ႉလုၵ်ႈလၢင်းၽႂ်မၼ်းလႄႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၽႂ်မၼ်းမိူၼ်ၵၼ်ၵူႈၵေႃႉယူႇ။ ႁဝ်းႁၵ်ႉလုၵ်ႈလၢင်းႁဝ်း ႁၵ်ႉလုၵ်ႈႁဵၼ်းႁဝ်းလၢႆလၢႆၵူၺ်း ဢမ်ႇလႆႈ တွၼ်ႈတႃႇတေပဵၼ် ႁႅင်းၵမ်ႉလူင်ဝၢၼ်ႈမိူင်းႁဝ်းမိူဝ်းၼႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁဝ်းတေလႆႈႁူႉ လွၵ်းလၢႆးပူၵ်းပွင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႄႈ ၶၵ်ႉတွၼ်ႈၵၢၼ်ႁူၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ (Child Development) ၶွင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်းလီလီပႃးၵၼ်ယူႇ။

• လွင်ႈႁူၼ်ႈမုၼ်းယႂ်ႇပၢႆးတူဝ် (Physical Development)

                        တွၼ်ႈတႃႇ ၵၢၼ်ႁူၼ်ႈမုၼ်းယႂ်ႇပၢႆးတူဝ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတေၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးၸွမ်း ဢႃႇယုလႄႈ ၶၢဝ်းယၢမ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵၢၼ်ၵိၼ်ယိမ်ႉလႄႈ ၵၢၼ်တူၺ်းထိုင်လူမ်းလႃး လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်းၵေႃႈ မၼ်းလမ်လွင်ႈ လွင်ႈယႂ်ႇၵၼ်တေႉတေႉ။ ပေႃးမႃးတူၺ်း တူင်ႇယၢင်ႇမၼ်း ယွၼ်ႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်း မီးလွင်ႈၶၢတ်ႇၵၢၼ်ၵိၼ်ယိမ်ႉလႄႈ ဢႃႇယုပေႃးမီး 7 ၶူပ်ႇယဝ်ႉ တိုၵ်ႉလႆႈႁၼ်တူဝ်ၵူၼ်းႁဝ်း ပွၵ်းပွၵ်းဝႆႉၵေႃႈမီးယူႇ။

                    ပေႃးဝႃႈတေႉမၼ်း ပေႃးလႆႈဢႃႇယု 7 ၶူပ်ႇယဝ်ႉ တူဝ်ၶိင်းၵေႃႈလူင်ယႂ်ႇမႃး ၸဵမ်ၵူႈၽၢႆႇၽၢႆႇ တေလႆႈမီးလွင်ႈ ႁူၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးၸွမ်း ပၢၼ်ႇလႂ် ပၢၼ်ႇၼၼ်ႉပႃးၸွမ်းၵၼ်ယူႇ။ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇမၢင်ၵေႃႉ ယွၼ်ႉ ပေႃးမႄႈဢမ်ႇမီးပိုၼ်ႉႁူႉ ၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီ ၵၢၼ် ငဝ်ႈၶၢမ်ႇပိုၼ်ႉ ၵၢၼ်လုမ်းလႃး တူၺ်းထိုင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ႁဝ်းလႄႈ ၵၢၼ်ႁၵ်ႉသႃလုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်း မိူဝ်ႈၽွင်းပႃးတွင်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႄႈ သင်ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမႃးၵေႃႈ လုၵ်ႈလၢင်းႁဝ်း မၢင်ၵေႃႉယွၼ်ႉမႄႈမၼ်းၵိၼ်ၸႄးလႄႈ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမႃးလုၵ်ႈလၢင်းတူဝ်ၶိင်းဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈၵေႃႈမီး မၢင်ၵေႃႉၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမႃး ႁူဝ်ယႂ်ႇလိူဝ်သေတူဝ်ၵေႃႈမီး မၢင်ၵေႃႉၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမႃးသၢႆတႃဢမ်ႇလီၵေႃႈမီးတၢင်းၼမ်ဝႆႉယူႇ။ တူဝ်ယၢင် ၵၢၼ်ႁူၼ်ႈမုၼ်းယႂ်ႇပၢႆးတူဝ်ၼႆႉပဵၼ်

1. ၸွမ်းတူဝ်ၸွမ်းၶိင်းမီးလွင်ႈယႂ်ႇၶိုၼ်ႈမႃး။
2. ၼမ်ႉၼၵ်းတၢင်းသုင်ၵေႃႈ ယႂ်ႇသုင်ၶိုၼ်ႈမႃး။
3. ပၢႆးဝူၼ်ႉ ဢွၵ်းဢေႃၵေႃႈ ႁူၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈမႃး။
4. မိုဝ်း ၊ ၶႅၼ် ၊ မၢၵ်ႇတႃ ယႂ်ႇၶိုၼ်ႈမႃး။
5. ၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင်ၵႂႃႇမႃးလႆႈဝႆးလိူဝ်ၵဝ်ႇမႃး။
6. ၵၢမ်ႈၼိူဝ်ႉ ၵၢမ်ႈၶႃ ၵေႃႈယႂ်ႇၶိုၼ်ႈမႃး။
7. ၶူၼ်ႁူဝ် ၶူၼ်တႃ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ဢွၵ်ႇမႃးၸွမ်း. ၸွမ်းၼင်ႇဢႃႇယုလႄႈ သၽႃဝၵူၼ်း။

                        လွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်လွင်ႈႁူၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ (Child Development) ၶွင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်း တေလႆႈမီးမိူၼ်ၵၼ်ၵူႈၵေႃႉယဝ်ႉ။ ပေႃးႁဝ်းပဵၼ်ၶူးသွၼ် ပဵၼ်ပေႃႈမႄလုၵ်ႈႁဵၼ်း ႁဝ်းတေလႆႈႁူႉလွင်ႈႁူၼ်ႈမုၼ်းယႂ်ႇၶွင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်းႁဝ်းလႆႈလီလီ ပေႃးႁဝ်းႁူႉလွင်ႈ ႁူၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၶွင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်းလီလီ ၼၼ်ႉႁဝ်း ၸွင်ႇၸၢင်ႇသွၼ်ပၼ်လိၵ်ႈၶဝ်လႆႈလီလီလႄႈ ပၢၼ်လႂ်ၶဝ်ၵျိုၵ်ႈလဵၼ်ႈ ပၢၼ်လႂ်ၶဝ်ပဵၼ်ၽွင်းလူၼ်း ပၢၼ်လႂ်ၶဝ်ပဵၼ်သင်ၼႆ ၶူးမၼ်းၸွင်ႇၸၢင်ႈၸတ်း ႁူဝ်ၶေႃႈၽႃႇသႃၵၢၼ်သွၼ်မႃးလႆႈလီလီယဝ်ႉ။

• လွင်ႈႁူၼ်ႈမုၼ်းယႂ်ႇပၢႆးၸႂ် (Emotional Development)

                        ပေႃးထၢမ်ႇဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉ ၸွင်ႇၶဝ်မီးတေႃးသႁႃႉၼႆၸိုင် မၢင်ၵေႃႉၵေႃႈတေလၢတ်ႈဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉ ဢမ်ႇမီးတေႃးသ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈတၢင်းမႆႈၸႂ်သင်ၼႆၵၼ်ၵူႈၵေႃႉယူႇ။ ပေႃးဝႃႈတေႉတေႉမၼ်း လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉ ၶဝ်ၼိုင်ႈၶႅၼ်းမီးတေႃးသယႂ်ႇလိူဝ်သေၵူၼ်းလူင်ႁဝ်းလႄႈ မီးလွင်ႈမႆႈၸႂ်ၵူႈၶၢဝ်းယၢမ်းဝႆႉယူႇ

ဝၢႆးသေလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇၼႂ်းတွင်ႉမႄႈမႃးယဝ်ႉၼၼ်ႉ တေဢွၼ်ၵၼ်လႆႈငိၼ်းသဵင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁႆႈဢွၵ်ႇမႃးၵမ်းလဵဝ်ယူႇ။ ယွၼ်ႉသင်လႄႈ မၼ်းႁွင်ႉႁႆႈလႃႇၼႆၸိုင် မၼ်းမီးလွင်ႈတၢင်းမႆႈၸႂ်တွၼ်ႈတႃႇတူဝ်မၼ်း လွင်ႈႁူမ်ႈလူမ်ႈမၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈမၼ်းယူႇ ၼႂ်းတွင်ႉမႄႈမၼ်းၼၼ်ႉ ၶႂ်ႈၵိၼ်သင်ၵေႃႈၵိၼ်လႆႈ ဢမ်ႇလႆႈမႆႈၸႂ်သင် ဢမ်ႇလႆႈငိၼ်းသဵင်သင် ဢမ်ႇလႆႈႁၼ်ၵႂၢင်ႈၵႂၢင်ႈသင်တေႉတေႉ လိုၼ်းသုတ်းမၼ်း ဢွၵ်ႇၼႂ်းတွင်ႉမႄႈမၼ်းမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ တွင်ႉမႆႈၶဝ်ႈၵေႃႈ ပေႃးဢမ်ႇႁွင်ႉႁႆႈၼႄဢမ်ႇလႆႈၵိၼ် ၊ ပေႃးမူတ်ႉဢွၼ်မႃးၶူပ်းၵေႃႈ ၸဵပ်းဢိူဝ်ႈၼႆၵေႃႈဢမ်ႇၸၢင်ႈလၢတ်ႈၼႄလႄႈ လိူဝ်သေႁွင်ႉႁႆႈၼႄယဝ်ႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႇမီးလွၵ်ႈလၢႆးသင် လၢတ်ႈၼႄပိူၼ်ႈ ပေႃးၶႂ်ႈၵိၼ်လႄႈ ဢမ်ႇလႆႈၵိၼ် ဢၼ်ၶႂ်ႈႁဵတ်းသေမဵဝ်းမဵဝ်းၼၼ်ႉ သင်မၼ်းဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်းၼႆၸိုင် တေၵမ်တိၼ်ၵမ်မိုဝ်းသေ ႁွင်ႉႁႆႈၼႄမႄႈမၼ်းလႄႈ ၵူၼ်းယူႇႁိမ်းၶၢင်ႈမၼ်းၵမ်းလဵဝ်ယူႇ. ၼႆႉပဵၼ်ပၢႆးၸႂ် ဢႃးလူမ်းၶွင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇယဝ်ႉ။

                        တွၼ်ႈတႃႇ ပၢႆးၸႂ် ၊ ဢႃးလူမ်းၶွင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလီၼၼ်ႉသမ်ႉ ၵေႃႉပဵၼ်ၽူႈပူၵ်းပွင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇပေႃႈမႄႈလုၵ်ႈႁဵၼ်းလႄႈ ၶူးသွၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းလွင်ႈယႂ်ႇဝႆႉတေႉတေႉ။ ပေႃးပေႃႈမႄႈမၼ်း ၶူးသွၼ်မၼ်း မီးလွင်ႈသုၵ်ႉၸႂ်သင်မႃး မီးပၼ်ႁႃသင်မႃးၵေႃႈ ၵႆႉၵႆႉ မႃးဢဝ်မေႃဝၢၼ် ၶူဝ်းႁိူၼ်းယေးပေႃႉၵွႆႇပႅတ်ႈလႄႈ ဢွၵ်ႇတေႃးသ ၼႄပႃႈၼႃႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်တိၵ်းတိၵ်းၵေႃႈ ၵေႃႉပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ် လုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ တေၵဵပ်းယိူင်ႈၵႂႃႇ ၸွမ်းလင်ပေႃႈမႄႈလႄႈ ၶူးသွၼ်ၼၼ်ႉၵူၺ်း။ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉ မၼ်းမိူၼ်ၶိူင်ႈ Scan ၼိုင်ႈဢၼ် မၼ်းႁၼ်သင် မၼ်းပၵ်းၸႂ်သင်ၵေႃႈ ယူႇၸမ်သင်ၵေႃႈ တေလႆႈၼၼ်ႉမိူၼ်ၵၼ်မႃးၵူၺ်း။ 

                        လွင်ႈႁူၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇပၢႆးၸႂ် ၊ ဢႃးလူမ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ

• တေမီးလွင်ႈယုမ်ႇယမ်ၼိူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇမႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇ။
• ႁူႉၸၵ်းတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇမႃးလႆႈလီလီလိူဝ်ၵဝ်ႇ။
• မေႃၸတ်းၵၢၼ်ဢႃးလူမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ ပေႃးတိုဝ်ႉဢၼ်ၼၼ်ႉ ပေႃးယဝ်ႉဢၼ်ၼၼ်ႉ မၼ်းၸၢင်ႇမႆႈမၼ်းၸၢင်ႈၵတ်းၼႆတေႁူႉမႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇ။
• ၼႂ်းဢူၵ်းၼႂ်းၸႂ်မီးၸိူင်ႉႁိုဝ်ပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ် ၶႂ်ႈၵိၼ်သင်ၸိူဝ်းၼႆႉ တေမေႃလၢတ်ႈဢွၵ်ႇမႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇ။
• မေႃႁူႉၸၵ်းပေႃႈမႄႈမႃးလီလီလႄႈ မေႃယူႇၸွမ်းလဵၼ်ႈၸွမ်းဢူၺ်းၵေႃႉမႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇ။
• မေႃမီးလွင်ႈၶူၼ်ႉႁၼ် ၼိူဝ်ပိူၼ်ႈၼိူဝ်ဢူၺ်းၵေႃႉမႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇ။
• ပေႃးႁဵတ်းၵၢၼ်ထိုင်တီႈ ႁွတ်ႈတီႈဢၼ်ၶႂ်ႈပဵၼ်မႃးၼႆၸိုင် မေႃဢဝ်ၵုင်ႇမုၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇလႄႈ မေႃၵျေႃႇသိူဝ်းမႃးၸွမ်း ၼင်ႇၼႂ်းတူဝ်ၼႂ်းၸႂ် (Feeling) ၶွင်မီးၼၼ်ႉမႃး လိူဝ်ၵဝ်ႇ။

• လွင်ႈႁူၼ်ႈမုၼ်းယႂ်ႇႁူႉႁၼ် (Cognitive Development)

                        လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလဵၵ်ႉလဵၵ်ႉၼႆႉ သင်ပဵၼ်ၶိူင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်း ဢႆႇထီႇ (IT) ၵေႃႈ မၼ်းပဵၼ်မဵဝ်းၶိူင်ႈမႄႇမူဝ်ႇလီ (Memory) ဢၼ်မႂ်ႇမႂ်ႇၵူၺ်း ဢမ်ႇပႆႇႁူႉသင် ဢမ်ႇပႆႇမီးသင်ၼႂ်းမၼ်း ၼႂ်းဢွၵ်းၼႂ်းတူဝ် တၢင်းႁူႉၶဝ်ၵေႃႈ တိုၵ်ႉမီးဢႄႇယူႇ။ ၸွမ်းၼင်ႇဢႃႇယုမၼ်း ပၢၼ်လႂ်ပၢၼ်ၼၼ်ႉ ၵၢၼ်လွင်ႈႁူၼ်ႈမုၼ်းယႂ်ႇႁူႉႁၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၼႆႉၵေႃႈ မၼ်းတႄႇႁူႉၸၵ်း ႁူႉလွင်ႈၸဵပ်း လွင်ႈၸႂ်လဵၵ်ႉ လွင်ႈတိုဝ်ႉၸႂ်မႃး ၸွမ်းပေႃႈမႄႈမၼ်းလႄႈ တူင်ႇဝူင်း မၼ်းမႃးယူႇ။ သင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႉၼၼ်ႉ မႃးႁူင်းႁဵၼ်း တၢင်းႁူႉတၢင်းႁၼ်မၼ်းလႄႈ ၵၢၼ်ဢၼ်မၼ်းလႆႈ ႁူႉႁူပ်းၺႃးၵူႈဝၼ်းဝၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းပဵၼ်လွင်ႈမႂ်ႇမႂ်ႇၶွင်မၼ်းမႃးလၢႆလႆၢ။

                     ၵၢၼ်လွင်ႈႁူၼ်ႈမုၼ်းယႂ်ႇႁူႉႁၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်ၼႆႉ ယွၼ်ႉၼႂ်းတၢင်းႁူႉၶဝ် ၼႂ်းဢွၵ်းၶဝ် ဢမ်ႇပႆႇမီးဝႆႉသင်လႄႈ ၵၢၼ်ႁဵၼ်းႁူႉ ၵၢၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်း ဢဝ်ၵေႃႈ မၼ်းႁပ်ႉလႆႈဝၢႆးတေႉတေႉယဝ်ႉ ပေႃးမၼ်း ႁၼ်သင်ၵေႃႈ မၼ်းတေဢဝ်မိုဝ်းမၼ်းသေယိပ်းဢဝ်ယဝ်ႉ ဢဝ်သႂ်ႇသူပ်းမၼ်းတိၵ်းတိၵ်း တွၼ်ႈတႃႇ မၼ်းတေလႆႈႁူႉဝႃႈ ဢၼ်ၼၼ်ႉပဵၼ်သင် ဢၼ်ၼႆႉပဵၼ်သင်ၼႆ ၼၼ်ႉမၼ်းတေ ဢဝ်သူပ်းသေၸၢမ်းၵိၼ်ယဝ်ႉ တေႁူႉၶေႃႈတွပ်ႇမၼ်းမၼ်း။ တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း သင်မၼ်းဢဝ် မိုဝ်းမၼ်းၵႂႃႇယိပ်းၵိၼ် မၢၵ်ႇၽႃႈသေ မႃးၶူပ်းၵိၼ် သမ်ႉဢမ်ႇပႆႇယၢမ်ႈၵိၼ်ၺႃးလႄႈ သမ်ႉၺႃးၽၢၼ်ၼႆၸိုင်ႈ မၼ်းတေၵိုၵ်ႉၵၢင်ႉတွင်းၵိုမ်းလႄႈမၢႆတွင်းဝႆႉၼႂ်းဢွၵ်းမၼ်းၵႂႃႇ  ႁူႉႁၼ်ၵႂႃႇၵမ်းလဵဝ်ဝႃႈ မၢၵ်ႇၽႃႈၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်မဵဝ်းၽၢၼ်လႄႈ မၼ်းတေသူမ်ႈၼႆ၊ ပေႃးမၼ်းႁၼ်သင် မၼ်းတူၺ်းသင်ၵေႃႈယဝ်ႉ မၼ်းတေပၵ်းသႂ်ႇ (Focus) ၸႂ်တူၺ်းလႆႈလီ။ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶွင်ၽွင်းၼၼ်ႉ ၼမ်ႉၵတ်ႉၵၢၼ်ထွမ်ႇ ၊ ၵၢၼ်တူၺ်း ၊ ၵၢၼ်ပၵ်းၸႂ် ၊ ၵၢၼ်တွင်းၵိုမ်းၶဝ်ၵေႃႈၶႅမ်ႉဝႆႉတေႉတေႉ။

• လွင်ႈႁူၼ်ႈမုၼ်းယႂ်ႇၶိုၼ်ႈၸွမ်းတူင်ႇဝူင်း (Social Development)

                        လွင်ႈဢွၼ်ၼႂ်းၵႄႈ ဢႃႇယု 05 - 12 ၼႆႉ ပဵၼ်ၽွင်း ႁဵၼ်းႁူႉဢဝ်ၸွမ်းတူင်ႇဝူင်းၵမ်ႉပႃႇၼမ် ၽႂ်မီးဢူၺ်းၵေႃႉၼမ် ၊ ပေႃႈမႄႈၵေႃႉလႂ်ဢဝ်ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းတၢင်းၼမ် လႆႈၼမ်ၵႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈ ၵၢၼ်ႁဵၼ်း ႁူႉလုၵ်ႈလၢင်းၶဝ် တေၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးမီးၵႃႈၼၼ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် မိူဝ်ႈၽွင်း ၶူးသွၼ်ၶဝ် ပေႃႈမႄႈလုၵ်ႈႁဵၼ်းႁဝ်း ၶႃႈၶဝ် မီးလွင်ႈသုၵ်ႉၸႂ် မီးလွင်ႈဢမ်ႇႁၼ်ႉၸႂ်ၼိူဝ်ၵၼ်မႃးၸိူဝ်းၼႆႉၸိုင် ယႃႇပေဢဝ်မႃးဢွၵ်ႇၼႄပႃၼႃႈလုၵ်ႈ ဢွၼ်ႇႁဝ်းလႃးလႃး။ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်းၼႆႉ ၶဝ်ႁဵၼ်းတူၺ်းၸွမ်းၵေႃႉဢၼ် ပဵၼ်ပေႃႈပဵၼ်မႄႈ ၶူးသွၼ်လႄႈ တူင်ႇဝူင်းသေ သိုပ်ႇယိူင်ႈၵႂႃႇၵမ်ႉပႃၼမ်။

                        မိူဝ်ႈၶႃႈပဵၼ်ၶူးသွၼ် ၼႂ်းပီႊ 2016 - 2024 ၶၢဝ်းတၢင်း (8)ပီႊၼႆႉ လႆႈႁူပ်ႉၺႃးၶူးသွၼ်လၢႆလၢႆၵေႃႉလႄႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းလၢႆလၢႆပၢၼ်ၵႂႃႇယူႇ။ ပေႃးၶႂ်ႈႁူႉဝႃႈ ပေႃႈမႄႈလုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ်ပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ် မီးဢၵျၢင်ႉတၢင်းယၢမ်ႈလီၸိူင်ႉႁိုဝ် ပေႃးတၼ်းတၼ်း ပေႃႈမႄႈၶဝ်ယူႇသဝ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆ တူၺ်းတီႈလုၵ်ႈလၢင်း ၶဝ်ၵူၺ်းၵေႃႈႁူႉဢွၵ်ႇႁၼ်မႃးလႆႈၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ပေႃးၶၢဝ်းယၢမ်း ပိူၼ်ႈလူင်းႁူင်းႁဵၼ်း ၶႃႈသမ်ႉတေၵႆႉၵႂႃႇႁႃ ၶဝ်ႈႁႃ ႁဵတ်းၵေႃႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇလဵၵ်ႉလဵၵ်ႉၶဝ် မိူဝ်ႈၶဝ်ၵိၼ်ၶဝ်ႈဝၼ်းၼႄႇ မိူဝ်ႈၽွင်းၶဝ်လဵၼ်ႈၼႄႇၼႆ ၵႆႉၵႆႉၵႂႃႇၶဝ်ႈႁႃႁဵတ်းၵေႃႉၶဝ်သေ ထၢမ်ႇၶေႃႈမုၼ်းတီႈၶဝ် တီႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်းၶဝ်ဝႃႈ ၶူးသူၶဝ်သွၼ်လိၵ်ႈမိူဝ်ႈၼႆႉပဵၼ်ႁိုဝ်ၽွင်ႈ ၸွင်ႇၸွမ်းလႆႈလိၵ်ႈ ၶူးသူၶဝ်သမ်ႉသွၼ်သင်လၢႆလႆၢၼႆသေ တေၵႆႉၵႆႉယွၼ်းတူၺ်းပပ်ႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်ၼၼ်ႉတႃႇသေ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၶူးသွၼ်တေႃႇၵေႃႉ မၼ်းႁဵတ်းၽႅၼ်ၵၢၼ်ဝူင်ႈမၼ်းၶႂ်ႈၶႅမ်ႉၵႃႇႁိုဝ် ၶႅမ်ႉလႃႇ သင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႉၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁပ်ႉလႆႈ ဢမ်ႇလႆႈမိူဝ်းလိၵ်ႈလၢႆးသင်ၵေႃႈ ၽႅၼ်ၵၢၼ်ဝူင်ႈၶူးမၼ်း ၵေႃႈပဵၼ် ၽႅၼ်ၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉၼႂ်းၸႄႈၵူၺ်းၼႆ လွင်ႈၼိုင်ႈ ၶႃႈလႆႈႁဵၼ်းႁူႉဝႃႈတီႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ လိူဝ်သေၼႆႉဢမ်ႇၵႃး လႆႈႁဵၼ်းႁူႉမႃးထႅင်ႈလၢႆလၢႆလွင်ႈ လွင်ႈၶူးမၼ်းၶဝ်ႈသွၼ်လိၵ်ႈပဵၼ်ႁိုဝ် မိူဝ်ႈၶူးမၼ်းယူႇၼႂ်းႁွင်ႈ တူင်ႉၼိုင်ယူႇ သဝ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈႁဵၼ်းႁူႉလႆႈတၢင်းၼမ်ယူႇ။

                        ပေႃးၶႂ်ႈႁူႉဝႃႈ ပေႃႈမႄႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႉၼၼ်ႉပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆသမ်ႉ လူဝ်ႇၶဝ်ႈႁႃလေႇတူၺ်း လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ် ၽွင်းၶဝ်တူင်ႉၼိုင်လဵၼ်ႈၸွမ်းဢူၺ်းၵေႃႉၶဝ်ၼၼ်ႉယူႇ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၶႃႈလႆႈ ၶဝ်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်း လွင်ႈၼႃႈႁိူၼ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႄႈ လွင်ႈယူႇသဝ်းၵိၼ်သၢင်ႈပေႃႈမႄႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ တီႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်းၶဝ်ယူႇ။ မီးယူႇၸုမ်းၼိုင်ႈ ၶဝ်လဵၼ်ႈၵေႃႉ ၵၼ်မီးယူႇ 4/5 ၵေႃႉ ၼင်ႈပဵၼ်မုၼ်းသေ ဢဝ်ၼမ်ႉသႂ်ႇၶူတ်ႇ ယဝ်ႉၵေႃႈ  ဢဝ်ၼမ်ႉဢၼ်သႂ်ႇၼႂ်းၶူတ်ႇတဝ်ႈၼၼ်ႉသေ လေႃႇၵၼ်လဵၼ်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈယဝ်ႉၵေႃႉၼိုင်ႈ ၶႃႈႁၼ်ယဝ်ႉၵေႃႈ ထၢမ်ႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇဝႃႈ သူၶဝ်လဵၼ်ႈသင်ၵၼ်ယူႇ ႁဵတ်းသင်ၵၼ်ဢႄႉၼႆသေ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈတွပ်ႇဝႃႈ ႁဝ်းၵိၼ်ၼမ်ႉယႃႈယႃၸွမ်းၵၼ် ဢေႃႈ တီႈႁိူၼ်းႁဝ်းၵေႃႈ ပေႃးပေႃႈႁဝ်းတၼ်းတၼ်း တေၵႆႉၵႆႉလႆႈႁၼ်တၢင်းဢူၺ်းၵေႃႉပေႃႈႁဝ်းသေၼင်မုၼ်းမူၼ်းၵၼ်မိူၼ်ၼႆယဝ်ႉ ဢဝ်ၼမ်ႉသႂ်တဝ်ႈသေၵိၼ်ၸွမ်းၵၼ်လႄႈ ဢုပ်ႇၵၼ်တႃႇသေၼႆယူႇ ပွင်ႇဝႃႈၼႄႉ ၼွၼ်းတီႈ ႁိူၼ်းၶဝ် ပေႃႈမႄႈၶဝ်ယူႇသဝ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႉၼၼ်ႉ တူၺ်းၸွမ်းတူင်ႇဝူင်းၼၼ်ႉသေ ယႂ်ႇၶိုၼ်ႈမႃးၸွမ်း။

                        မၢႆထိုင်ဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉ သင်မႂ်ႇလႆႈ ႁူၼ်ႈမုၼ်းယႂ်ႇၶိုၼ်ႈမႃးၼႂ်းတူင်ႉဝူင်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈ မၼ်းတိုၼ်းတေပဵၼ်ၸိူင်ႉၼၼ်ၵူၺ်းၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်မီးလွင်ႈသင် မၼ်းပၼ်ႁႃသင်ၵေႃႈယဝ်ႉ ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈပဵၼ်မႄႈလႄႈ ၶူးသွၼ် ဢိၵ်ႇပႃးၽူႈၵဵဝ်ႇၶွင် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ် ဢမ်ႇတၢမ်ႇလူဝ်ႁဵတ်းၼႄပႃႇၼႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်လႃးလႃး ယွၼ်ႉဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉ ၶဝ်တေႁူၼ်ႈမုၼ်းယႂ်ႇသုင်ၶိုၼ်ႈမႃးၸွမ်းတူင်ႇဝူင်းဢၼ်ၶဝ် လႆႈယူႇသဝ်းၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ၸိူဝ်းၿဵၼ်ၶူးသွၼ် ပေႃႈမႄႈ ထုၵ်ႇလီႁူႉ ထုၵ်ႇလီလဵပ်ႈႁဵၼ်းဝႆႉပႃးယူႇ ပႅၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈမၼ်းဢမ်ႇၵဵဝ်ႇသင်ႁဝ်း မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ပၼ်ႁႃႁဝ်း မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈလွင်ႈႁဝ်းၼႆသေတႃႉၵေႃႈ ပေႃးဢဝ်မၢၵ်ႇတႃ ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းဝႃႈၼႆၸိုင် မၼ်းမီးၽွၼ်းယွၼ်ႈထိုင်ဝၢၼ်ႈမိူင်းႁဝ်းတေႉတေႉယဝ်ႉ။
                        တွၼ်ႈတႃႇတေမႃးပဵၼ်ၶူးသွၼ် လႄႈ ပေႃးမႄႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇလီလႆႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁဝ်းၸိူဝ်းပဵၼ်ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်လႄႈ ၽူႈမီးတၢင်းႁူႉၶဝ်သမ်ႉ တေလႆႈၶိုၼ်းမႄးသိုပ်ႇပိုၼ်ႇၽႄပၼ်ပိုၼ်ႉႁူႉ ၵူၼ်းၶိူဝ်းႁဝ်း ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၵူႈတီႈတီႈယူႇ။ ဝၢၼ်ႈမိူင်းၼိုင်ႈလုၵ်ႈၼႆႉ မၼ်းတေမၼ်ႈၵိုမ်းဢမ်ႇမၼ်ႈၵိုမ်းၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇယူႇတီႈၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ 100% မၼ်းၵူၺ်း ဢိၵ်ႇၼိူဝ် ၵူၼ်းၼုမ်ႇႁဝ်း လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်း ၵူၼ်းလုၼ်ႇမႂ်ႇႁဝ်းဝႃႈ ၶဝ်မီးတၢင်းႁူႉၵႃႇႁိုဝ်လႄႈ ၶဝ်မီးၼမ်ႉၵတ်ႉတၢင်းၶဵၼ်ႇၵႃႇႁိုဝ်ၼႆ ၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ၶူးသွၼ်လႄႈ ပေႃႈမႄႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢမ်ႇတၢမ်ႇလူဝ်ႇႁူႉၵူႈလွင်ႈ မေႃၵူႈလွင်ႈ ၵူၺ်းလူဝ်ႇလႆႈမီးၸႂ်ၶႂ်ႈႁဵၼ်းႁူႉလွင်ႈလဵဝ်ၵူၺ်းၵေႃႈ မၼ်းလီတွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းတၢင်းၼမ်လႄႈ ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈႁဝ်းမိူဝ်းၼႃႈယဝ်ႉ။

• သႅင်သိုၵ်း
• www.saisengserk.com

Share:

Read More

လွၵ်းလၢႆးသွၼ် ဢႅတ်ႉဢီးဢႅဝ်ႇ (SEL)

                    

                        ပေႃးမႃးတူၺ်း ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉလႄႈ ၵၢပ်ႈပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ မၼ်းလႅၵ်ႈလၢႆႈဝၢႆးၼႃႇလႄႈ ၶိူင်ႈဢွၵ်ႇမႃးမႂ်ႇ ၶိူင်ႈၸႂ်ႉၶိူင်ႈတိုဝ်း ၶိူင်ႈၵူႈလွင်ႈလွင်ႈၵေႃႈ ၼမ်မႃးၵူႈမဵဝ်း ပေႃးဢမ်ႇၶႂ်ႈႁူႉၸၵ်းမဵဝ်းမၼ်းယဝ်ႉ ယွၼ်ႉၼၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဝၼ်းမိူဝ်ၼႆႉ ၶဝ်ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈမိူင်းၵူၼ်းမႃးၼႆႉၵေႃႈ တေလႆႈဝႃႈ မႃးၺႃးၽွင်း ၵၢပ်ႈလူင်လႅၵ်ႈလၢႆႈဝႆးလႄႈ ၶိုတ်ႉၵၢပ်ႈပၢၼ်လူင်တေႉတေႉၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈယူႇ။ ယွၼ်ႉၶိူင်ႈပၢႆးဢၢႆႇထီႇ ပၢႆးၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈ ဢွၵ်ႇမႃးၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်းလႄႈ မၼ်းမႃးႁဵတ်းႁႂ်ႈပၢႆးၸႂ်ၵူၼ်းႁဝ်း လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵူၼ်းၼုမ်ႇႁဝ်း မီးလွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈၶိုၼ်ႈမႃးၼမ်လႄႈ ဢဝ်ဢမ်ႇမိူၼ်ၸႂ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢဝ်ဢမ်ႇမေႃထိင်းသိမ်း လွင်ႈယူႇသၢင်ႈၵိၼ် သဝ်းၶဝ်မႃးၵေႃႈမီးတၢင်းၼမ်။

                        ၵွပ်ႈၶိူင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်း ပၢႆးၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈၶဝ်ႈမႃးၸူး ၵူၼ်းၼုမ်ႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၼမ်ႁႅင်းၼႃႇယဝ်ႉလႄႈ ဢႃႇၸျၢင်ႉတၢင်းယမ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႈလူႉ ၊ ၸႂ်ၵေႃႈပွတ်းမႃး ၊ တေႃးသၵေႃႈယႂ်ႇမႃး ၊ ၵၢၼ်ၵုမ်းထိင်းဢႃးလူမ်းၵေႃႈဢမ်ႇမီး ဢမ်ႇမီးၵၢၼ်မေႃၼပ်ႉထိုဝ်ၵၼ်လႄႈ ၵၢၼ်ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းသင် ယွၼ်ႉၼၼ် ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းၵေႃႈ ၶူးသွၼ်ၶဝ် ၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇတၢင်းႁူႉ ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ်ၵေႃႈ ႁႃလဵပ်ႈႁဵၼ်းမႃးလၢႆလၢႆလွင်ႈ လႄႈ လၢႆလၢႆတၢင်းသေ တီႈၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းၵေႃႈ တွၼ်ႈတႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ မိူဝ်းၼႃႈ တေၶႅမ်ႉလီမႃးၶိုၼ်းၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်မႃးၸႂ်ႉ လွၵ်းလၢႆးသွၼ်ႁဵၼ်းပၼ်ပႃးတီႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ လွင်ႈ SEL ၼႆႉပႃးမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။

                        လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းလႄႈ SEL။ SEL ၼႆႉလူးသမ်ႉပဵၼ်သင်လႃႇ SEL ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်တူဝ်ပွတ်းပွတ်းၶွင် တူဝ်ဢၢင်းၵိတ်ႉၵူၺ်း တီႈပွင်ႇတူဝ်ယၢဝ်းမၼ်း တေမီးထႅင်ႈဝႃႈ S = Social တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ၊ E = Emotional ဢႃးလူမ်း ၊ L = Learning လွင်ႈၵၢၼ်လႅၼ်းႁူႉ ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ SEL ၼႆႉမၼ်းတေထတ်းပၼ် ႁႂ်ႈႁဝ်းႁူႉလွၵ်းဢူၼ်ႇလွၵ်းၶဵင်ႁဝ်းပႃး ဢိၵ်ႇပႃးလုၵ်ႈႁဵၼ်းႁဝ်းပႃးမိူၼ်ၵၼ်။  ပေႃးမႃးတူၺ်း လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်းၼႆႉ ႁဝ်းတေလႆႈဢွၼ်ၵၼ်ႁၼ် ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်သေဢိတ်း ယွၼ်ႉမၼ်းပဵၼ်ၵေႃႉဢူႈၵေႃႉမႄႈလႄႈ ပိုၼ်းတၢင်းလင် တီႈလုၵ်ႉမႃးၶဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် လႄႈ ၵေႃႉပဵၼ်ၶူးသွၼ်ၼၼ်ႉ တေလႆႈႁႃလွၵ်းလၢႆး လႆၢးၵႄႈၶၢႆႇၵႂႃႇၵူႈၸိူင်ႉၵူႈလွင်ႈယူႇ။

                        လွၵ်းလၢႆး Theory Social Emotional Learning ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉပဵၼ်သင်လႃႇ ပေႃးဝႃႈၼႆၸိုင် ပေႃးလၢတ်ႈလွင်ႈၶၢဝ်ႉၶၢဝ်ႉမၼ်းၼႆၸိုင် မၼ်းတေၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈ ၵၢၼ်ႁဵၼ်းႁူႉဢဝ်ပၢႆးတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းလႄႈ ပၢႆးၸႂ် ဢႃးလူမ်းၶွင် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်း ဢိၵ်ႇပႃးပဵၼ်ၶေႃႈၼမ်းတၢင်း ၶေႃႈၼႄတၢင်း တွၼ်ႈတႃႇ ၶူးသွၼ်ၶဝ်လႄႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်း ႁႂ်ႈႁူႉလွင်ႈ တူင်ႇဝူင်ႈၵူၼ်း ၊ လွင်ႈၶူၺ်ႉႁၼ် ၊ လွင်ႈၶႅမ်ႉလႅပ်ႈလႄႈ လွင်ႈဝႆႉၵႃႈၶၢၼ်ၵၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ တွၼ်ႈတႃႇ တေထိုင်မႃး ၶၵ်ႉတွၼ်ႈ SEL Social Emotional Learning ၼၼ်ႉသမ်ႉ တေမီးထႅင်ႈလွၵ်းလၢႆးၵႂႃႇမၼ်းထႅင်ႈ (5) ၶၵ်ႉတွၼ်ႈထႅင်ႈၼႆမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။

                    ၵၢၼ်ပဵၼ်ၶူးသွၼ်ၼႆႉမၼ်းဢမ်ႇငၢႆႈ ယိပ်းပပ်ႉလိၵ်ႈဢွၼ်ႇသေ မေႃသွၼ်လိၵ်ႈၸွမ်း ၼႂ်းပပ်ႉလွင်ႈလဵဝ်ၵူၺ်းတေႉ တေဢမ်ႇပဵၼ် ပေႃးၵူၼ်းၸိူဝ်းယၢမ်ႈႁဵတ်းၶူးသွၼ်မႃးၼၼ်ႉ တေႁူႉလီလိူဝ်သေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ သွၼ်လိၵ်ႈၸွမ်းၼႂ်းပပ်ႉၼႆႉမီးမွၵ်ႈ 40 % ၵူၺ်း။ တွၼ်ႈတႃႇ 60% ၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ် ၵၢၼ်ႁဵၼ်းႁူႉတၢင်းၼွၵ်ႈ လႄႈ လွၵ်းလၢႆး တႃႇၶူးသွၼ်မၼ်း တေလႆႈမီးၼပ်ႉၵတ်ႉထႅင်ႈတၢင်ႇလွင်ႈ တၢင်းထႅင်ႈပႃးယဝ်ႉ။ 

                    ၵၢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈႁူဝ်ၶႆႈလိူဝ်သေပိူၼ်ႈ တွၼ်ႈတႃႇၶူးသွၼ်မၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႉၼၼ်ႉ ၽွင်းယၢမ်းၶဝ်ႈႁွင်ႈႁဵၼ်းလႄႈ ၽွင်းယၢမ်းသွၼ်လိၵ်ႈၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်းလႄႈ ၼွၵ်ႈႁွင်ႈႁဵၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ (2) လွင်ႈ (2) ဢွင်ႈတီႈၼႆႉ ပဵၼ်ပၼ်ႁႃလူင်ယႂ်ႇတွၼ်ႈတႃႇၶူးမၼ်း တေလႆႈထူပ်းၺႃးၵူႈဝၼ်းဝၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ သင်ပဵၼ်ၸိူင်ႉၼၼ်မႃး တွၼ်ႈတႃႇၶူးသွၼ်မၼ်းၵူႈၵေႃႉ တေၵႄႈၶႆၢလႆႈ ႁူႉၸၵ်း လွၵ်းလၢႆးတႃႇတေႁူႉ ပိုၼ်းဝၼ်းလင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ပၼ်ႁႃၼႃႈႁိူၼ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ပၢႆးၸႂ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ တူင်ႈဝူင်းတီႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇယႂ်ႇႁူၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈမႃး လႄႈ ၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင်ၵူႈဝၼ်းဝၼ်း လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်လႆႈထူပ်းမႃး ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တႃႇၶူးမၼ်းတေၵုမ်းၵမ်လႆႈၵႂႃႇ လႆႈလီၼၼ်ႉ တေလႆႈၸႂ်ႉတိုၵ်းလွၵ်းလၢႆး SEL (5) မဵဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

            တွၼ်ႈတႃႇတေ ႁူႉၸၵ်းလႄႈ ၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈလီလီ တီႇဢူဝ်ႇလီႇ Social Emotion Learning ႁဝ်းသမ်ႉလူဝ် ပူၵ်းပွင် လူဝ်ႇၽိုၵ်းပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ လူဝ်ႇၽိူမ်ႉပၼ်ၼႂ်း တူဝ်ၼႂ်းၸႂ်ၶူးသွၼ်လႄႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ်လႆႈထႅင်ႈၼၼ်ႉသမ်ႉမီး (5)မဵဝ်း

• Self Awareness (တၢင်းႁူႉတူဝ်ၵဝ်ႇ ၊ ၵိုၵ်းတူဝ်)
• Self Management (ၵၢၼ်ၸတ်းၵၢၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇ)
• Responsible Decision Making (ၵၢၼ်ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းလႄႈ ၼမ်ႉၵတ်ႉၵၢၼ်တႅပ်းတတ်း)
• Relationship Skills (ၼမ်ႉၵတ်ႉ မေႃႁဵတ်းၵေႃႉၵၼ်)
• Social Awareness (တၢင်းႁူႉ ၵၢၼ်တူင်ႇဝူင်း)
  

                        (5) လွင်ႈၼႆႉသမ်ႉ မၼ်းတေၶိုၼ်းၵႂႃႇ (Support) ၸွႆႈထႅမ်ပဵၼ်ႁႅင်း Social Emotion Learning ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ သင်ႁဝ်း ပူၵ်းပွင်ပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႆႈ (5) လွင်ႈၼႆႉ ၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်း ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းဢမ်ႇဝႃႈ တီႈဝၢၼ်ႈတီႈႁိူၼ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်ၵေႃႈ တေမီးၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလီမႃး တွၼ်ႈတႃႇ ၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်းႁဝ်းၵူႈၵေႃႉ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

• Self Awareness (တၢင်းႁူႉတူဝ်ၵဝ်ႇ ၊ ၵိုၵ်းတူဝ်)

                        ပေႃးလၢတ်ႈၵႂၢမ်းတႆးႁဝ်း ႁႂ်ႈဢွၼ်ၵၼ်ဢဝ်ပွင်ၸႂ်ၵၼ်လႆႈလီလီၼၼ်ႉတေႉ လွင်ႈဝႃႈတၢင်းႁူႉတူဝ်ၵဝ်ႇ (Self Awareness) ၼၼ်ႉ ပိုတ်ႇတီႈပွင်ႇမၼ်းဝႃႈပွတ်းပွတ်းၵေႃႈ ပေႃးပိူၼ်ႈဢမ်ႇၵျိုၵ်ႈၵဝ်ႇဢမ်ႇၵျိုၵ်ႈ ပေႃးၶႂ်ႈႁူႉၸႂ်ပိူၼ်ႈ ႁႂ်ႈထၢမ်ႇၸႂ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼႆၵေႃႈ လၢတ်ႈလႆႈမိူၼ်ၵၼ်ယဝ်ႉ တီႈပွင်မၼ်းၶႂ်ႈမၢႆထိုင် ၸိူင်ႉၼၼ်ၵူၺ်း။ သင်ဝႃႈ တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႆႈပဵၼ်ၶူးသွၼ် လႆႈႁဵတ်းၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ လႆႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၼိူဝ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်းၼႆၸိုင် တွၼ်ႈတႃႇတေႁူႉၸၵ်ႈတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႆႈလီလီၼၼ်ႉ တူဝ်ယၢင်ႈမၼ်း ၶၵ်ႉထီႉၼိုင်ႈ ပေႃးႁဝ်းပဵၼ်ၶူးသွၼ် တႄႇၶဝ်ႈႁွင်ႈႁဵၼ်းမႃးၼႆၸိုင် ႁဝ်းတေလႆႈမီးတၢင်းႁူႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇမႃးႁူင်းႁဵၼ်းဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉၶဝ် မီးပၼ်ႁႃသင်မႃးတီႈႁိူၼ်း? ၊ ၼႂ်းၸႂ်ၶဝ်သမ်ႉပဵၼ်ဝႆႉၸိူင်ႉႁိုဝ်? ၊ ပိုၼ်းတၢင်းလင်ၶဝ်သမ်ႉ ပဵၼ်သင်ဝႆႉ လၢႆလၢႆၼႆ တေလႆႈႁူႉယဝ်ႉ ၸၢင်ႇဢွၼ်ၵၼ်သွၼ်လိၵ်ႈၸွင်ႇၸႂ်ႈႁိုဝ်?

                        ယွၼ်ႉၼၼ် တွၼ်ႈတႃႇတေမီးတၢင်းႁူႉတူဝ်ၵဝ်ႇ ႁူႉၸၵ်းတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလုၵ်ႈႁဵၼ်း လႆႈလီလီ ၼၼ်ႉ ပေႃးႁဝ်းၶဝ်ႈႁွင်ႈႁဵၼ်းမႃးယဝ်ႉၼႆၸိုင် ႁႂ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်တႅမ်ႈႁၢင်ႈမႃးသေမဵဝ်းမဵဝ်းဝႃႈ ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇ တေသွၼ်လိၵ်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၸွင်ႇပႃႇတူဝ်ႈတၼ်းၵၼ်? ၸွင်ႇပႃႈ ပႃးၸႂ်ၵၼ်ႁိုဝ်? ၼႆသေ ႁႂ်ႈၶဝ်ၸၼ်ႁၢင်ႈမႃးယဝ်ႉ မႃးတိတ်းတီႈပႅၼ်ႈပုၼ်း (White boad)။

                        ပေႃးၼၼ် ၵေႃႉဢၼ်ပဵၼ်ၶူးၼၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းတေၸၢင်ႇႁူႉလႆႈဝႃႈ ၼႂ်းဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇမီး ပၼ်ႁႃသင်မႃး ၼႂ်းၸႂ်ၶဝ်မီးၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆၵေႃႈ လႆႈႁူႉမူတ်းသေ တေၸၢင်ႈသွၼ်လႆႈလိၵ်ႈၵႂႃႇလႆႈလီလီ။ ဢမ်ႇၼၼ် ၼႃႈဢမ်ႇပႆႇ သွၼ်လိၵ်ႈၼႆႉ တေဢွၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတူင်ႉၼိုင်သေမဵဝ်းမဵဝ်း ႁႂ်ႈၸႂ်ၶဝ် ၶဝ်ႈမႃးတိတ်းၸပ်းၼႂ်း ၵၢၼ်သွၼ် ၽႃႇသႃ ဢၼ်တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇယိပ်းၼႄႇၼႆသေ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း (47) မိၼိတ်ႉၼၼ်ႉ ႁဝ်းၸတ်းၵၢၼ်လႆႈၵႂႃႇငၢႆႈငၢႆႈ ၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ပေႃးၶူးသွၼ်မၼ်းမႃးသွၼ်လိၵ်ႈၼႆႉ ၶူးမၼ်းၵေႃႈ တေလႆႈမီးတၢင်းႁူႉတူဝ်ၵဝ်ဝႆႉၼမ်ၼမ်ဝႃႈ တေသွၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်လႄႈ ႁႂ်ႈၶဝ်ပႃးၸႂ်ပႃးၶေႃးမႃးၸွမ်းၼႂ်း ၽႃႇသႃႇ ၵၢၼ်သွၼ် ဢၼ်တူဝ် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇယိပ်းၼၼ်ႉပႃးမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။

• တၢင်းႁူႉတူင်ႇဝူင်းႁိမ်းႁွမ်း (Social Awareness)

                        တၢင်းႁူႉၵၢၼ်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း (Social Awareness) တၢင်းၼမ်ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ၵႂႃႇယူႇတီႈလႂ် ၽႅဝ်တီႈလႂ်ၵေႃႈယဝ်ႉ တေလႆႈမေႃယူႇမေႃၵိၼ်လႄႈ ႁႂ်ႈမၼ်းငၢမ်ၸွမ်းငဝ်းလၢႆး တူင်ႇဝူင်းတီႈၼၼ်ပႃးယူႇ။ ၵၢၼ်ပဵၼ်ၶူးသွၼ်ၼိုင်ႈ ၵေႃႉၼႆႉ မၼ်းတေလႆႈႁူပ်ႉၺႃးယူႇ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် ၼိူဝ်ႉလိူတ်ႈ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် ၶၼ်ႇတႃႇတူဝ်ၶိင်းၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈ ၵေႃႉၼိုင်ႈၵေႃႈဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈၵေႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်းမႃးၵေႃႈ ၶၼ်ႇတႃႇတူဝ်ၶိင်းဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈ (Disability) ၵေႃႈမီး တၢင်းၼမ်ယူႇ။

                        ဢိင်ႇၼိူဝ်ငဝ်းလၢႆးၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် ပိုၼ်းဝၼ်းလင်ၽႂ်မၼ်း ၊ လွင်ႈၾိင်ႈငႄႈၾိင်ႈ ထုင်းၽႂ်မၼ်း ၊ လွင်ႈၵိူဝ်းယမ်ႈ ၊ ၽႃႇသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဝ်းတေလႆႈမီးၸႂ်ဝူၼ်ႉသွၼ်ႇ (Sympathy) ပၼ်ၵၼ်ပႃးယူႇ။ ၶူးသွၼ်ၼိုင်ႈၵေႃႉတေလႆႈႁူႉ တေလႆႈမေႃၸတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉလႆႈလီလီ သင်ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းလႄႈ ၼွၵ်ႈႁွင်ႈႁဵၼ်း တွၼ်ႈတႃႇ တေသင်ႇသွၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်း ႁႂ်ႈမၼ်းလႆႈလီလီ ငမ်ၵၼ် တၢင်းတူင်ႇဝူင်းႁိမ်းႁွမ်းႁဝ်း ဢမ်ႇၼၼ် မိူဝ်ႈၽွင်းယူႇၸွမ်းဢူၺ်းၵေႃႉႁဝ်းလႄႈ ယူႇၸွမ်းၵူၼ်းတၢင်းၼမ်ၼၼ်ႉ တေလႆႈယူႇသဝ်း ႁဵတ်းသၢင်ႈၸွမ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆ တေလႆႈႁူႉ။ 

                        တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း         

1. လူဝ်ႇမေႃယွမ်းႁပ်ႉဢဝ် တၢင်းႁၼ်ထိုင်ပိူၼ်ႈ။
2. လူဝ်ႇမေႃ မၵ်ႉမၼ်ႈ (Recognize Strengths) ၸုတ်ႇၶႅင်တေႃႇၵၼ်။
3. လူဝ်ႇမေႃဝူၼ်ႉပုၼ်ႈပိူၼ်ႈပုၼ်ႈႁဝ်း (Empathy) လႄႈ ၸႂ်ႁၵ်ႉပဵင်း (Affection) တေႃႇၵၼ်။
4. လူဝ်ႇမေႃၼႄဝႃႈ ဝႆႉၼမ်ႉၼၵ်ႉၼိူဝ်လွင်ႈ ၶုၺ်ႉႁၼ် (Feeling) တေႃႇၵၼ်။
5. လူဝ်ႇမေႃပွင်ႇၸႂ်ပၼ်ၵၼ်လႄႈ ယိၼ်းၸူမ်းၶွပ်ႇၸႂ်တေႃႇၵၼ်။
6. လူဝ်ႇမေႃယူႇၸွမ်းၵၼ်လႄႈ မီးလွင်ႈၼပ်ႉထိုင်တေႃႇၵၼ်။

                        ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶူးသွၼ်ႁဝ်းၵေႃႈ တေလႆႈႁူႉလႄႈ တေလႆႈမေႃဝႆႉၵႃႈၶၢၼ်ၼိူဝ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းလႄႈ ၵူၼ်းႁိမ်းႁွမ်းႁဝ်း ပေႃးၶူးသွၼ်ႁဝ်းပွင်ႇၸႂ်လီ ႁူႉႁၼ်ထိုင်လီယဝ်ႉၼႆ တေလႆႈသွၼ်ပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ႁႂ်ႈမေႃႁူႉ လွင်ႈ တၢင်းႁူႉတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ဢၼ်ယူႇသဝ်းၸွမ်းၵၼ်ၼၼ်ႉယူႇ။

• ၵၢၼ်ၸတ်းၵၢၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇ (Self Management)

                        ၵၢၼ်ပဵၼ်ၶူးသွၼ်ၼိုင်ႈၵေႃႉၼႆႉ ၵၢတ်ၸတ်းၵၢၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇ ၵၢၼ်ၸတ်းၵၢၼ်ႁွင်ႈႁဵၼ်း ၵၢၼ်ၸတ်းၵၢၼ် ၵၢၼ်ႁဵၼ်းၵၢၼ်သွၼ်ၵေႃႈတေလႆႈမေႃႁဵတ်းၵုမ်းၵမ်ထိင်းၸွမ်းပႃးမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။ ယွၼ်ႉတူဝ်ၵဝ်ႇမီးလွင်ႈသုၵ်ႉၸႂ်သေ မီးလွင်ႈဢမ်ႇႁၼ်ႉၸႂ်တီႈႁိူၼ်းမႃးသေမဵဝ်းမဵဝ်း သမ်ႉမႃးႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ၾၢင်ႈႁၢင်ႈ ဢမ်ႇႁၼ်ႉၸႂ် ဢမ်ႇပဵင်းပေႃးၸႂ်လႄႈ မႃးဢွၵ်ႇတေႃးသႃတီႈႁူင်းႁဵၼ်း ၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်း တီႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁူင်းႁဵၼ်း တီႈၼႂ်းႁွင်ႈလိုဝ်ႈၶူးၸိူဝ်း ၼႆႉၵေႃႈဢမ်ႇထုၵ်ႇလီပဵၼ်ၵႂႃႇ။ 

                        ၵၢၼ်ၸတ်းၵၢၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ တႄႇဢဝ် တိၼ်တေႃႇထိုင်ႁူဝ် ႁဝ်းပဵၼ်ၶူးႁဝ်းတေလႆႈမေႃၸတ်းၵၢၼ် ႁႂ်ႈၶႅမ်ႉလႅပ်ႈလႄႈ တေလႆႈၶိုၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းၽိုၵ်း သွၼ်ပၼ်ၶိုၼ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်းႁဝ်းၶိုၼ်းပႃးမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။

ၵၢၼ်လွင်ႈသုၵ်ႉၸႂ် ၊ လွင်ႈၸႂ်လမ် လွင်ႈဢၼ်တေၸၢင်ႈမႃးပဵၼ်ၵၢၼ်ယႃႉၵဝ်းႁဝ်းၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ တီႈဢၼ်ဢမ်ႇၶႅမ်ႉလႅပ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းတေလႆႈမေႃၵုမ်းထိင်းယိပ်းၵမ်မၼ်းႁႂ်ႈလႆႈ။ တွၼ်ႈတႃႇ တေၸတ်းၵၢၼ်လႆႈၶိုၼ်း တူဝ်ၵဝ်ႇၼၼ်ႉ 

1. ၼမ်ႉၵတ်ႉၵူၼ်းႁဝ်းၼင်ႇၵၼ် (Interpersonal Skills)
2. ငဝ်ႈႁၢၵ်ႇတႄႇပၼ်ႁႃ (Initiative Source)
3. ၼမ်ႉၵတ်ႉယုမ်ႇယမ်တူဝ်ၵဝ်ႇ (Self Confidence Skills)
4. ၼမ်ႉၵတ်ႉႁူႉၸႅၵ်ႇလွင်ႈ လမ်ၶၢဝ် (Analytical Skills)
5. ၼမ်ႉၵတ်ႉမီးၵၢၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်းၶၢဝ်းယၢဝ်း (Lifelong Learning Skills)
6. ၼမ်ႉၵတ်ႉ ၵၢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇၵပ်းသၢၼ်ႇ (Communication Skills)
7. ၵၢၼ်သိုဝ်ႈယူဝ်း (Honestly) 
8. ၼမ်ႉၵတ်ႉ ၵၢၼ်ၵႄႇၶၢႆပၼ်ႁႃ (Problem Solving Skills)

                        ပေႃးမီးၼမ်ႉၵတ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ တဵမ်ထူၼ်ႈယဝ်ႉၼႆၸိုင် တွၼ်ႈတႃႇဝႃႈ ၵၢၼ်ၸတ်းၵၢၼ်ႁင်းၵူၺ်း တူဝ်ၵဝ်ႇ (Self Management) ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ငၢႆႈငၢႆႈဢွၼ်ႇၵူၺ်းယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၵၢၼ်ပဵၼ်ၶူးသွၼ်ၼိုင်ႈၵေႃႉၼႆႉ တေလႆႈမီးၼမ်ႉၵတ်ႉ (8)ၶေႃႈၼႆႉ သင်ဢမ်ႇမီိးၵေႃႈ တေလႆႈႁႃလဵပ်ႈႁဵၼ်းလႄႈ တေလႆႈႁႃၶူၼ်ႉ ၶႂႃႉဢဝ်ႁင်းၵူၺ်း။

• ၼမ်ႉၵတ်ႉမေႃႁဵတ်းၵေႃႉၵၼ် (Relationship Skills)

                        ၼမ်ႉၵတ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇတေမေႃႁဵတ်းၵေႃႉၵၼ်ၼႆႉၵေႃႈ လွင်ႈယႂ်ႇတေႉတေႉ တွၼ်ႈတႃႇတေ မေႃႁဵတ်းၵေႃႉပိူၼ်ႈ ယူႇသဝ်းလႆႈၸွမ်းၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းပိူၼ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁဝ်းတေလႆႈမေႃထွမ်ႇပိူၼ်ႈလၢတ်ႈၼမ် ၼမ်ဢွၼ်တၢင်းၵွၼ်ႇ ပေႃးႁဝ်းဢမ်ႇမေႃထွမ်ႇၼမ်ၼမ် ဢမ်ႇမေႃၶဝ်ႈႁူမ်ႈႁဵတ်ႈသၢင်ႈၸွမ်းပိူၼ်ႈၼႆၸိုင် တွၼ်ႈတႃႇဝႃႈ တေၵႄႇၶၢႆလႆႈပၼ်ႁႃၵူႈလွင်ႈလွင်ႈလႄႈ လွင်ႈၵၢၼ်တႃႇတေမီးၼမ်ႉၵတ်ႉၶိုၼ်ႈမႃး ၼႂ်းၵၢၼ် မေႃႁဵတ်းၵေႃႉပိူၼ်ႈၼၼ်ႉ တိုၼ်ႈဢမ်ႇပဵၼ်မႃးလႆႈလႃးလႃး။

                                   ၶူးသွၼ်ၼိုင်ႈၵေႃႉ တေလႆႈမေႃႁဵတ်းၵေႃႉၵူႈတူင်ႇဝူင်းလႄႈ ပႃးတၢင်းလုၵ်ႈႁဵၼ်း လုၵ်ႈႁဵၼ်းႁဝ်းၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉမၼ်းပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႄႈ ပိုၼ်းလင်ၶဝ် ဢၼ်ၶဝ်လုၵ်ႉမႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈ ၵေႃႉၼိုင်ႈမၼ်းၵေႃႈတေဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် ႁဝ်းသမ်ႉတေလႆႈသၢင်ႈပၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်း တေႁႂ်ႈၶဝ်မေႃယူႇႁဵတ်းၵေႃႉ ပိူၼ်ႈၵူၼ်းတၢင်းၼမ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆၵေႃႈ ပဵၼ်လွင်ႈလမ်လွင်ႈပႃးမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈ မၼ်းႁၢႆႉ ၼႃႇ ၵႂႃႇႁဵတ်းၵေႃႉၽႂ်ၵေႃႈ တီႈၼၼ်သဵင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁႆႈဢွၵ်ႇမႃး ၵႂႃႇလဵၼ်ႈတၢင်းလႂ်ၵေႃႈ ၽိတ်းပိူၼ်ႈမေႃးပိူၼ်ႈတိၵ်းတိၵ်းၼႆၸိုင် ၼႄႉၼွၼ်းယဝ်ႉ ၶူးသွၼ်မၼ်းတေ လႆႈသၢင်ႈပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်းၵေႃႉၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈမေႃႁဵတ်းၵေႃႉပိူၼ်ႈ ၵူၼ်းတၢင်းၼမ်ယူႇ။

• ၵၢၼ်ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းလႄႈ ၼမ်ႉၵတ်ႉၵၢၼ်တႅပ်းတတ်း (Responsible Decision Making)

                        ၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်းၼိုင်ႈႁွင်ႈ ႁူင်းႁဵၼ်းၼိုင်ႈလင် ၶူးလႄႈလုၵ်ႈႁဵၼ်း မၼ်းၵေႃႈတိုၼ်းမီးလွင်ႈပႅၵ်ႈပိူင်ႈၵၼ်ယဝ်ႉ ၶႂ်ႈဝႃႈၼႆႉ မိူၼ်ၵၼ်ၵူႈတီႈ ၸိူဝ်းႁဝ်းပဵၼ်ၶူးသွၼ်ၼၼ်ႉ တေလႆႈမေႃႁပ်ႉဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းတဵမ်တဵမ်ထူၼ်ႈထူၼ်ႈလႄႈ မေႃတႅပ်းတတ်းၵႄႈၶၢႆပၼ်ႁႃၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈမႃး ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းလႄႈ ၼႂ်းႁွင်ႈ ႁဵၼ်းႁဝ်း။

                        ၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်းႁဝ်း လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်းၶဝ်ၽိတ်းမေႃးၵၼ် သမ်ႉဢမ်ႇမေႃၵႄႇၶၢႆ သမ်ႉၵႂႃႇထွမ်ႇၽၢႆႇ ၼိုင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈသေ သမ်ႉၸွမ်းၽၢႆႇထႅင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈၼႆၸိုင် မၼ်းတိုၼ်းဢမ်ႇပဵၼ်မႃးလႆႈ လၢႆးၵႄႇၶၢႆပၼ် ႁႃ မၼ်းၵူၺ်းတေပေႃႇပဵၼ်မႃး ၾႆးႁႅင်းလူင် ၼႂ်းၵႄႈၵၢင်ၶူးသွၼ်လႄႈလုၵ်ႈႁဵၼ်း လုၵ်ႈႁဵၼ်းတေႃႇလုၵ်ႈႁဵၼ်း မႃးၶိုၼ်းၵူၺ်း။ ၶူးသွၼ်ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ မၼ်းလွင်ႈယႂ်ႇတေႉတေႉ တႃႇတူဝ်ၵဝ်ႇၵေႃႈ လူဝ်ႇမေႃႁူႉပုၼ်ႈၽွၼ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ လူဝ်ႇမေႃတႅပ်းတတ်းတွၼ်ႈတႃႇ ၸၢတ်ႈပၢၼ်တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇပႃး။ 

                        သင်ဝႃႈ ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းမီးပၼ်ႁႃမႃး ၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်းမီးလွင်ႈ ပေႉၵိၼ်ၵၼ်မႃးၼႆၸိုင်ၶူးသွၼ်ၵေႃႉ ၼၼ်ႉ တေလႆႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းလႄႈ ၵႄႇၶၢႆ  တေဢမ်ႇလႆႈဝႆႉၸႂ်ဝႃႈ မၼ်းဢမ်ႇၵဵဝ်ႇသင်ၵဝ် ၵဝ်ဢမ်ႇလႆႈႁူႉႁၼ်ၸွမ်း မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈၶိင်ႇသွၼ်လိၵ်ႈၵဝ်ၼႆသေ ဢမ်ႇၸွႆႈၵၼ်ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းလႄႈ ဝႄႈပႅတ်ႈၼၼ်ႉ ယႃႇပေႁဵတ်းလႃးလႃး။

                        ၵွပ်ႈၼႆ သင်ၶူးသွၼ်ႁဝ်းႁူႉလွင်ႈ လွၵ်းလၢႆး SEL (Social Emotional Learning) ၼႆႉ ၵႂႃႇလီလီ သေ မေႃဢဝ်ၵႂႃႇၸႂ်ႉတိုဝ်း ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်း ၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်းၼႆၸိုင် ၵၢၼ်သွၼ်ၶူးမၼ်းတေမီးလွင်ႈၶိုပ်ႈၼႃႈလႄႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းလႄႈၶူး တေမီးလွင်ႈၶဝ်ႈၸႂ် ႁူႉၸၵ်းၵၼ်မႃးလီလိူဝ်ၵဝ်ႇ ပၼ်ႁႃၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်းၵေႃႈ တေဢမ်ႇထိုင် တီႈၽူႈၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်း ၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်းလႄႈ ၼွၵ်ႈႁွင်ႈႁဵၼ်းႁဝ်းၵေႃႈ တေမီးလွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးလႄႈ တေပဵၼ်ႁူင်းႁဵၼ်း ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈသဵင်မႃးၵမ်းလဵဝ်ၵႂႃႇယူႇ။

• သႅင်သိုၵ်း
• www.saisengserk.com

Share:

Read More